نیستان

یکی از تنومندترین و ارجمندترین شاخه های ادبیات فارسی، ادبیات شیعی است؛ میراثی عظیم از نظم و نثر در مدح و مرثیه ی اهل بیت و مجموعه ای سترگ از معارف شیعی، با تحیر و تاثر باید گفت که این میراث مکتوب، به شکلی شگفت دیده نشده و سهم و قدرش در ادبیات فارسی ناشناخته مانده است.

ميرزا محمدعلی ملقب به خان و شمس الشعرا و متخلص به سروش، فرزند قنبرعلی اصفهانی سدهی، شاعر قصيده‌سرای سدۀ 13ق. در اصفهان به دنيا آمد. سروش در ابتدای جوانی از زادگاهش به اصفهان رفت و چند سالی در سايۀ حمايت سيد بيدآبادی (م 1260ق) مجتهد و مدرس مشهور آن دوره زيست و اندکی خواندن و نوشتن آموخت. سپس در دورۀ وليعهدی ناصرالدين شاه در تبريز به خدمت آن شاهزاده راه يافت و با سرودن قصايدی در مدح او به شهرت رسيد. پس از جلوس ناصرالدين شاه در تهران، ملك‌الشعرای دربار وی شد.

این کتاب یک مثنوی بلند در 240 بیت و در رابطه با موضوع عاشوراست. گاهی در میانه این مثنوی، غزلیاتی به چشم می خورد، به همین علت می توان قالب این اشعار را مثنوی غزل که یکی از قالب های رایج شده در میان شاعران پس از انقلاب اسلامی است، خواند. وزن این مثنوی، وزنی است که آثار مشهور و مهمی همچون «هفت پیکر نظامی» در قالب آن سروده شده است؛ وزن «فاعلات مفاعلن فعلن» از لحاظ ریخت آوایی و چیدمان هجاهای آن به زبان گفتار و محاوره نزدیک است و در اصطلاح ادبی به آن «وزن خوش رکاب» می گویند. سرودن این شعرها در دو مرحله انجام گرفت. شاعر در ابتدا در سال 1389 حدود 40 بیت از آن را سروده و بعد از یک وقفه در محرم سال 90 مابقی آن را سروده شده است. پرونده این شعر هنوز هم نزد شاعر بسته نشده است و وی هر از گاهی ناگفته هایش را به این منظومه اضافه می کند. در نگاه عارفانه شاعر به واقعه کربلا و عاشورا در ابتدا نسبت خود با هستی را مشخص کرده و سپس از آن منظر به بیان رویداد عاشورا می پردازد و باید گفت که آقای ولیئی نیز از همین منظر به سرایش اشعار این کتاب پرداخته است. تفاوت عمده این کتاب حاضر با کتاب عمان سامانی در این است که عمان در گنجینه اسرار به نوعی مقتل گویی نیز انجام داده است، اما ما در اشعار قربان ولیئی جزییاتی از واقعه عاشورا مشاهده نمی کنیم.

کتاب خر پژوهی مجموعه اشعار طنز ابوالفضل زرویی نصرآباد، شاعر، پژوهش‌گر و طنزپرداز ایرانی است. او با اسم‌های مستعار ملانصرالدین، چغندر میرزا، ننه‌قمر، کلثوم‌ننه، آمیز ممتقی، میرزا یحیی، عبدل و... در نشریاتی مانند نشریات موسسه گل آقا، همشهری، جام جم، ایرانیان، انتخاب، زن، مهر، کیهان ورزشی، بانو، جستجو، عروس، تماشاگران و... طنز نوشته‌است. خرپژوهی مجموعه پژوهش‌های مرحوم زرویی درباره «خر» در ادبیات منظوم و منثور فارسی است. زرویی در این کتاب تمامی اشعار و متن‌هایی که به کلمه «خر» در آن اشاره شده است را گردآوری کرده است.

افسانه‌ها افسونگرند. آدمی با هر پایه و مایه‌ی علمی و در هر سن و سال، به شنیدن افسانه و خواندن داستان‌های جن و پری گرایش دارد. حتی آنان که به اقتضای سن و موقعیت اجتماعی و احراز رتبه‌ای از فرزانگی، در جمع و به ظاهر، افسانه ها را کودکانه و غیر جدی می‌شمارند و اصطلاحاً با دست پس می زنند، در خلوت یا نشست‌های دوستانه، آن را با پا پیش می‌کشند و افسانه را نَقل و نُقل محفل خود می‌کنند. افسانه بر خلاف داستان و رمان ، قائل به منطق روایی نیست. هر اتفاق و حادثه ای ولو غیر معقول و باورناپذیر، در افسانه امکان-پذیر و حتی لازم و خواستنی است. تنها توقع مخاطب افسانه - علاوه بر جاذبه‌های معمول هر روایت داستانی – پایان شیرین یا به تعبیر فرنگی‌ها «Happy End» است. شنونده و خواننده‌ی افسانه، حتی از کشته شدن قهرمان قصه نگرانی ندارد چون به تجربه می‌داند که تا پیش از پایان افسانه، یک اکسیر جادویی یا یک ورد شفا بخش باعث زنده شدن دوباره‌ی قهرمان می شود. افسانه‌ها و داستان‌های قدیمی برای بسیاری از ما حسی نوستالژیک به همراه دارد؛ حسی‌که می‌گوید باید منتظر شنیدن داستان یا افسانه‌ای باشیم که گاهی ما را سال‌ها و قرن‌ها به گذشته می‌برد و حسی مشترک میان ما و گذشتگان‌مان تداعی می‌کند و گاه شرح حالی از انسانی نامعلوم پیش روی‌مان می‌گذارد که در فضا و زمانی نامشخص، روایت‌گر حکمتی برای ماست. این افسانه‌ها به هر شکل و شیوه‌ی روایی، در دو عامل مشترک هستند...

نوشتن درباره شخصیت‌های بزرگ همیشه دو دیدگاه اصلی را در مقابل یکدیگر قرار می‌دهد. اولین دیدگاه این است که درباره‌ی این افراد آن‍قدر نوشته شده است، که نوشتن اثر تازه کاری ساده و گاهی بیهوده تلقی شود. دیدگاه دوم این‌که نوشتن درباره شخصیت این افراد بسیار سخت است، چون پیچیدگی‌های شخصیتی و عمق و عظمت انسانیت این انسان‌ها به حدی بالاست که نوشتن را سخت و پرتکلف می‌کند. سید مهدی شجاعی، نویسنده‌ی کتاب مرد رویاها، می‌گوید:« شهید مصطفی چمران، از افرادی است که به دلیل موقعیت اجتماعی‌اش احتمالا هرآنچه می‌بایست درباره‌اش بیان می‌شده، تا پیش از این گفته شده است. چمران به طور عمده در ایران به دلیل نوع حضورش در سال‌های دفاع مقدس در جبهه‌های غرب و نیز اطلاعاتی مختصر از حضورش در لبنان شناخته شده است. مرد رویاها که این روزها پیش از تصویری شدن، خوانده شده است، داستانی است از زندگی مصطفی چمران است.»