خاطرات و شرح حال

مجموعه «آتش به اختیار» خاطراتی از سرگذشت دیده‌بانان سیار و نفوذی جنگ تحمیلی است. کسانی که در عملیات کربلای ۵ درخشیدند و از نظر تکنیکی و تاکتیکی مهارت کافی داشتند. حجت ایروانی، نویسنده کتاب، خودش یکی از دیده‌بانان روزهای جنگ بوده‌است و نام کتابش، نام یکی از خاطراتش است. برخی از خاطرات این کتاب تاریخ دارند و برخی دیگر بدون تاریخ هستند. ۱۳ خاطره از کتاب، ماجراهایی هستند که برای خود راوی اتفاق افتاده‌اند و باقی خاطره‌ها هم نقل قول دوستان او. دو خاطره از این کتاب پیشتر در کتاب‌های «آلواتان» و «تپه های لاله سرخ» به چاپ رسیده‌اند.

نامه‌های سیمین دانشور و جلال آل‌احمد در قالب سه کتاب تدوین شده است: کتاب اوّل شامل نامه‌های دانشور به آل‌احمد در سفر آمریکای دانشور (۱۳۳۲ـ۱۳۳۱) که پیش از این منتشر شده است، کتاب دوم شامل نامه‌های آل‌احمد به دانشور در همین سفر (کتاب حاضر) و کتاب سوم شامل نامه‌های دانشور و آل‌احمد به یکدیگر در چند سفر مختلف در سال‌های نیمه اوّل دهه چهل. توصیف دقیق، ذکر جزئیات و تصویر بی‌کم و کاست واقعیت‌ها و ماجراها نامه‌ها را به سندی بی‌مانند تبدیل کرده است. این دقّت و جزئی‌نگری در بازگویی مسائل مرتبط با زندگی خصوصی نویسنده نیز دیده می‌شود: از چای خوردن، غذا پختن، قیمت سیمان و آجر تا خصوصیات صاحبخانه و چگونگی استحمام و نظافت. آل‌احمد در عرصه عمومی نیز با همین تندی و صراحت رفتار می‌کند و سخن می‌گوید. توصیف دقیق و مبتنی بر جزئیات حوادث سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن دوره که توأم با استنباط‌ها و برداشت‌های خاص خود او است، به نامه‌ها ارزش و اهمیت خاصی داده است.

رسم رایجی میان زوج های هنرمند، علی الخصوص نویسنده وجود دارد که همچون بسیاری از انسان های دلباخته، برای شریک زندگی خود نامه می نویسند. واضح است که نامه نگاری های اهل قلم و نحوه ی نگاه آن ها به مسائل از سبک و سیاق به خصوصی برخوردار است. گاه این نامه ها تنها یک قالب است و نوشته ها به اندازه ی آثار ادبی ایجاد شده توسط هنرمند، پرمغز و جالب توجه است. مجموعه های زیادی از نویسندگان بزرگ جهان همچون آلبر کامو و فرانتس کافکا گردآوری شده که حاوی نامه نگاری این چهره های بزرگ اهل قلم، به معشوقه هایشان بوده است. این مجموعه ها اغلب یک طرفه بوده و طرفداران نویسنده ی مورد نظر برای آشنایی و لذت بردن از درونی ترین افکار وی از آن ها استقبال می کنند. اما کم پیش می آید که نامه نگاری ها به شکل دو طرفه چاپ شود و هر دو سمت مکاتبه از بزرگترین نویسندگان صاحب سبک یک ملت باشند. سیمین دانشور و جلال آل احمد یکی از این زوج های معروف و مثال زدنی اند که هر یک به تنهایی نامی درخشان در عرصه ی ادبیات معاصر ایران زمین محسوب می شوند و درخشش آن ها، زمانی که کنار هم قرار می گیرند حتی از قبل هم بیشتر است. مثل تمام دلباخته های دورافتاده، زمانی که سیمین از جلال خود دور می شود و برای سفر به ایالات متحده می رود، نامه های برای دلداده اش می فرستد که مجموع آن ها به کوشش مسعود جعفری در کتاب اول از نامه های سیمین دانشور و جلال آل احمد به چاپ رسیده است. دو مجلد دیگر از پاسخ جلال به نامه های سیمین در همین سفر و دیگر نامه هایی که در سفرهای مختلف برای هم نوشته اند نیز گردآوری و به شکل مجموعه ای در اختیار دوستداران این زوج ادبی قرار گرفته است.

جستارنویسی یکی از دیرینه‌ترین فرم‌های نوشتن است که به دلیل رهایی و سیالیّت ذاتی‌اش هم‌واره این حس عجیب سهل‌وممتنع بودگی را در خود داشته است. نویسنده از تجربه‌ی زیسته‌اش ایده‌ای به ذهنش می‌رسد، ماجرا زیسته شده است و به ظاهر خیال‌ورزی و صناعت ادبی چندانی نمی‌خواهد و خب، درست همین‌جاست که مشکل آغاز می‌شود و نوشتن درحالی‌که ساده‌ترین کار می‌نماید، تبدیل به دشوارترین کار می‌شود! شرح ماوقع یک تجربه‌ی زیسته یا یک ایده‌ی غیرداستانی، به‌هیچ‌وجه نمی‌‎تواند تبدیل به «ادبیات» شود، چراکه ادبیات در هر وضعیتی نیاز به فروشدن و فراشدن از دل پیچ‌وخم‌های یک ایده و ماجرا دارد و بدون نثر، آرایه‌های ادبی، رویاپردازی و پرواز ذهن به صور مختلف هستی، هیچ‌وقت ادبیات ممکن نمی‌شود. ازاین‌رو نوشتن یک جستار خوب، می‌‎تواند از نوشتن یک رمان بلند هم سخت‌تر باشد. ادر لارا در کتاب «رها و ناهشیار می‌نویسم» آموزه‌های بزرگش در نویسندگی را با تکیه بر جزئیات ریزودرشتی که همه‌ی انواع جستارنویسی را دربرمی‌گیرند، راهنمایی کامل برای آموزش جستارنویسی ارائه داده است. رها و ناهشیار می‌نویسم با چهار بخش که هرکدام به چند فصل تقسیم‌شده‌اند، ریزبینانه و موجز – همان‌طور که خود جستار باید باشد – عالی‌ترین راه‌‌کارهای جستارنویسی، از آمادگی ذهنی و عملی نویسنده گرفته تا نیازمندی‌های تحقیق، پژوهش، طرح و برنامه‌ریزی را شرح می‌دهد و درپایان بر خودنوشتن زندگی‌نگاری تأکید می‌کند تا اهمیت شخصی‌نگاری در جستارنویسی را گوشزد کند.

رومن رولان درام نویس ، رمان نویس ، مقاله نویس ، مورخ هنر و عارف فرانسوی بود که در سال 1915 به عنوان ادای احترام به آرمان گرایی والای او و نیزبه همدلی و عشق او به حقیقت که او با آن انواع مختلفی از انسانها را توصیف کرده است جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرد. وی از حامیان اصلی استالین در فرانسه بود و همچنین به دلیل مکاتبات و تأثیرش بر زیگموند فروید نیز مورد توجه قرار گرفته است.سفر درونی را می توان خودزندگینامه ی روحانی و معنوی رومن رولان این نویسنده ی مطرح و صاحب نام فرانسوی دانست. چیزی شبیه دفتر خاطراتی که رولان در آن به نوشتن اندیشه ها و ثبت کردن تجربه هایش پرداخته است. این کتاب حاوی تفکرات رولان و تجربیاتی که از سرگذرانده است با زبانی شاعرانه است. سفری درونی ، سفری به درون اعماق اندیشه ها، افکار و احساسات رولان است. این کتاب سرشار است از توصیفات نابی از پدیده ها و تجربه های نویسنده. نویسنده ای که در تلاش است معنای زندگی را بفهمد. در ابتدا رولان قصد داشت این کتاب تنها پس از مرگش منتشر شود اما در سال 1942 به دلیل مشکلات مالی ای که پیدا کرده بود مجبور به چاپ آن شد.

خطاب به عشق مجموعه ای از نامه های عاشقانه ی آلبر کامو و معشوقش ماریا کاسارس است. در 19 مارس 1944 ، آلبرت کامو و ماریا کاسارس در خانه میشل لیریس ملاقات کردند. دانشجوی سابق هنرستان ، اصالتا اهل کرونیا و دختر یک جمهوری خواه اسپانیایی در تبعید ، در آن زمان تنها تنها بیست و یک سال داشت. او کار خود را در سال 1942 در Thétre des Mathurins شروع کرد. در آن زمان کامو داشت بیگانه را منتشر می کرد. سپس این نویسنده مدتی را در پاریس به تنهایی زندگی کرد ، جنگ او را از همسرش فرانسین ، که در اوران معلم بود دور نگه داشت. آلبر کامو که نسبت به استعداد این بازیگر حساس شده بود ، نقش مارتا را در نمایش سوء تفاهم در ژوئن سال 1944 به ماریا واگذار کرد. و در طول شب های اجرا ، آلبر کامو و ماریا کاسارش عاشق هم شدند. این هنوز تنها مقدمه ای برای یک داستان عاشقانه ی بزرگ است ، که آغاز واقعی آن تا سال 1948 به وقوع نمی انجامد. تا زمان مرگ تصادفی نویسنده در ژانویه 1960 ، آلبرت و ماریا هرگز نوشتن برای همدیگر را متوقف نکردند ، به خصوص در طول هفته های طولانی جدایی شان به دلیل تعهد هنری و فکری ، اقامت در فضای باز یا تعهدات خانوادگی. در پس زمینه زندگی عمومی و فعالیت خلاقانه (کتاب و سخنرانی ، برای نویسنده ؛ کمدی فرانسه ، تورها و NPT برای بازیگر) ، مکاتبات متقابل آنها شدت روابط آنها را نشان می دهد. صمیمی ، تجربه کردن در کمبود و غیبت به اندازه ی تجربه کردن در رضایت متقابل ، اشتیاقی سوزنده ، لذت بردن از روزهای مشترک ، کار مشترک و تلاش برای عشق واقعی ، تدوین کامل آن و تحقق آن. تمام این ها چیزهایی است که جای جای این نامه نگاری ها به چشم می خورد. می دانیم که کار آلبر کامو با تفکر و تجربه عشقش تلاقی می کند. انتشار این مکاتبات بیکران ، گوشه ای از این نگرانی ثابت را نشان می دهد. ماریا کاسارس مدتها پس از درگذشت آلبر کامو گفت: "وقتی شما کسی را دوست دارید ، همیشه او را دوست دارید." "روزی روزگاری ، ما هرگز تنها نبودیم و هرگز تنها نبودیم.".