دیوان غربی شرقی

مثنوی معنوی از بهترین کتاب‌های ادبیات عرفانی کهن فارسی و حکمت پارسی پس از اسلام است که از ۲۶٬۰۰۰ بیت و ۶ دفتر تشکیل شده. این کتاب در قالب شعری مثنوی سروده شده‌است؛ که در واقع به همین دلیل عنوان کتاب نیز می‌باشد. مولوی در این مثنوی مجموعه‌ای از اندیشه‌های فرهنگ ایرانی دینی را جمع کرده است.

بر اساس نسخۀ قونیه و مقابله با تصحیح و طبع نیکلسون. تصحیح، مقدمه و کشف الابیات از قوام الدین خُرّمشاهی. این تصحیح چهار ویژگی قابل توجه دارد: نخست) اعرابگذاری در موارد لازم. دوم) کشف الابیات. سوم) نسخۀ اساس آن کهن ترین و اصیل ترین نسخۀ بدست آمده (مکتوب به سال ۶۷۷ق) از مثنوی است. چهارم) با تصحیح نیکلسون مقابله شده و تمامی تفاوتها و اختلافها در پای صفحه آمده است.

شامل : بوستان ، گلستان ، غزلیات ، ترجیعات ، قطعات ، رباعیات ، ملحقات ، مفردات ، مواعظ ، و.... بر اساس تصحیح و طبع شادروان محمدعلی فروغی و مقابله با دو نسخۀ معتبر دیگر. تصحیح مقدمه، تعلیقات و فهارس به کوشش بهاءالدین خُرّمشاهی. ویژگیهای این اثر: نخست) بر اساس نسخۀ طبع قدیم ۱۳۱۶-۱۳۲۰ تصحیح شادروان فروغی است. دوم) گلستان و بوستان با مهمترین تصحیح آنها که اثر شادروان دکتر غلامحسین یوسفی است مقابله شده و همه اختلافها (بدون مزج و اختلاط آنها) با ضبط های نسخۀ فروغی در پانویس آورده شده است. سوم) دارای انواع فهارس است مخصوصاً کشف الابیات بوستان. چهارم) دارای بیش از ۱۵۰ نسخۀ تعلیقات و توضیحات در پایان کتاب است.

حافظ جاوید
هاشم جاوید
توضیح دادن دشواری‌های ابیات و غزلیات دیوان حافظ در این نوشته تحقیقی ، مؤلف به بررسی مضامینی می پردازد که حافظ با وام گیری از قرآن آن را در تاروپود شعر خود جای داده و نیز آنچه از نظامی شاعر پیش از خود بهره گرفته است. در آخر نیز به تفسیر ۶۸ واژه و مضمون خاص نظیر اشک غماز ، در خرابات مغان ، در میخانه ببستند ، خونین کفنان و ... می پردازد. ساختار غزل هاي او وصف عشق و شراب و مستي و بيزاري از ريا و دورويي و سالوس مسلكي ؛ به شعر وي رنگ خاصي بخشيده است. در واقع اشعار خواجه سراسر پوشيده از مفاهيم فلسفي و عرفاني اسلامي است و از رندي و آزاد انديشي چاشني گرفته است. صوفي ار باده به اندازه خورد نوشش باد ود نه انديشه اين كار فراموشش باد ... پير ما گفت خطا بر قلم صنع نرفت آفرين بر نظر پاك خطا پوشش باد

مثنوی گلشن راز مهم ترین و مشهورترین اثر منظوم محمود شبستری است که در بردارندهٔ اندیشه های عرفانی وی می باشد. با وجود حجم اندکش، این کتاب یکی از یادگارهای پرارزش و بلندنام ادبیات عرفانی کهن فارسی است، که در آن بیان مفاهیم صوفیانه با شور، شوق، و روانی ویژه ای همراه گردیده است. مطابق شیوه معمول عطار و مولانا، در این جا نیز، از حکایات و تمثیلات برای بیان و عرضهٔ موثر معانی عرفانی و حکمی استفاده شده است.

مخزن الاسرار نخستین مثنوی نظامی گنجوی شاعر ایرانی است. از آنجا که در خود کتاب اشاره مستقیم و یا غیرمستقیمی به تاریخ سرایش و یا تاریخ تقدیم اثر به والی آذربایجان نشده است، و همچنین در آثار معتبر دیگر نیز تاریخ دقیق خلق این اثر ذکر نشده، نمی توان به یقین تاریخ آن را تعیین کرد.

خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی که با لقب لسان الغیب، نامی بزرگ در زمینه ی شعر و ادب پارسی و به نوعی اعتبار آن محسوب می شود، شاعر خوش ذوق و بی نظیر قرن هشتم هجری است که شعر و غزل ایرانی را با سروده های خود به جهانیان معرفی کرده است. این شاعر بلندآوازه به دلیل از بر داشتن و تسلط کامل بر کلام آسمانی، لقب حافظ را به شانه می کشید و عمده ی غزل های او با سبک عراقی سروده شده است. گیرایی کلام و غزلیات حافظ به نحوی است که پژوهندگان و ادیبان زیادی را در سراسر جهان شیفته ی خود ساخته و از این رو بسیاری از بزرگان اهل ادب، زندگی هنری خود را وقف شناسایی حافظ و بهتر شناساندن او به جهانیان کرده اند. یکی از این ادیبان بزرگ، نویسنده و مترجم شهیر ایرانی، استاد بهاءالدین خرمشاهی می باشد که همچون حافظ به قرآن کریم علاقمند بوده و از قرآن پژوهان و ایضا حافظ پژوهان توانای ایرانی است. از وی تالیفات زیادی در زمینه ی حافظ و آثار او به جا مانده که یکی از مهم ترین آن ها، حافظ نامه است که شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار حافظ می باشد. خرمشاهی در این دوره ی دو جلدی، دویست و پنجاه غزل از دیوان حافظ به تصحیح غنی قزوینی را از جهت دشواری ها و پیچیدگی، نمادشناسی، تفسیر و سخن شناسی حافظ بررسی کرده و در مقدمه ای مفصل، به تاثیراتی که حافظ از گذشتگان گرفته پرداخته است. وی این تاثیرات را با ذکر نمونه و مثال توضیح می دهد و این شرح چنان واضح و جامع است که خواننده علاوه بر آشنایی با ظرافت های غزل حافظ، با سبک عراقی نیز به خوبی آشنا می شود.

گردآورنده: محمدکاظم کاظمی
انتشارات: سپیده باوران
با مقدمه سید علی میرافضلی
در این کتاب ۶۱۸ رباعی از بیدل گرد آمده است. بسیاری از این رباعی‌ها با شرح و توضیحاتی از سوی گردآورنده همراه شده‌اند و این قضیه یک تفاوت عمدۀ این گزیده با دیگر گزیده‌های رباعیات بیدل است. در این شرح‌ها به بیت‌های بسیاری از غزلیات بیدل هم به عنوان شاهد مثال اشاره شده است.

شاهنامه فردوسی به کوشش مهدی قریب جمع آوری گردیده و ویرایش متن بر اساس ده نسخه از قدیمی ترین دست نوشته های شناخته شدۀ شاهنامه در جهان و مقابله با متن شاهنامه های ویراست اول و دوم مسکو و نسخۀ شاهنامۀ جلال خالقی مطلق بوده است. متن مصحح پیش رو چون فاقد تفصیل نسخه بدل ها و توضیحات ضروری در چندی و چونی شیوه استدلالی کار تصحیح است، لابد متن علمی و انتقادی به مفهوم دقیق آن نیست. لیکن این شاهنامه فردوسی در قیاس با شاهنامه های چاپی معتبر موجود، واجد یک ویژگی است، چرا که مصحح افزون بر این که متن قدیم ترین نسخۀ شاهنامه-موزۀ بریتانیا متقدم بر ۶۷۵هـ را به عنوان نسخۀ اساس با اقدم و اصح نسخ دیگر مقابله و تصحیح کرده، از متون مصحح چاپی شاهنامه نیز که حاصل سه نحلۀ شاخص شاهنامه شناسی در ایران و انیران طی نیم قرن اخیر بوده سود جسته است. این متن در نسبت با متون مصحح موجود واجد یک ویژگی است و آن آمدن شکل بهبود یافته و به ظاهر سالم بسیاری از واژگان، ترتیب و ساختار برخی بیت ها و اصطلاحاتی است که همۀ شاهنامه های چاپی موجود، هر یک به نوعی اشکالی مغلوط، مبهم و یا مصحف از آنها ارائه داده اند.

ابوالقاسم فردوسی طوسی زادهٔ ۳۲۹ و درگذشتهٔ ۴۱۶، شاعر حماسه‌سرای ایرانی و سرایندهٔ شاهنامه، حماسهٔ ملی ایران، است. برخی فردوسی را بزرگ‌ترین سرایندهٔ پارسی‌گو دانسته‌اند که از شهرت جهانی برخوردار است. فردوسی را حکیم سخن و حکیم طوس گویند.