اجتماعی

رضا داوری اردکانی (زادهٔ ۱۵ خرداد ۱۳۱۲ در اردکان)، فیلسوف و متفکر ایرانی و استاد بازنشستهٔ گروه فلسفهٔ دانشگاه تهران است. داوری اردکانی از بدو تأسیس فرهنگستان علوم (۱۳۶۸) عضو پیوستهٔ فرهنگستان علوم است و از سال ۱۳۷۷، ریاست این فرهنگستان را بر عهده دارد. او از چهره‌های شاخص در حوزهٔ نظریه‌پردازی فرهنگی و اندیشهٔ فلسفی به‌شمار می‌آید

در باب تشریح حقوق و فلسفه ی آن، محمدعلی موحد یکی از اعجوبه های زمان محسوب می شود. وی با تسلط کامل به امور حقوقی ابتدا خود حق و سپس فلسفه ی آن را برای مخاطب شرح می دهد و خواننده را از مرتبه ی شناخت حقوق ذاتی و ابتدایی اش تا تعالی و تکامل اندیشه و حق و حقوق شهروندی همراهی می کند. کتاب در هوای حق و عدالت، اثر این تاریخ نگار و حقوق دان برجسته ی معاصر، بیش از همه چیز قصد آشنایی مخاطب با حقوق خود را دارد و این امر را از طریق آشناسازی خواننده با فرهنگ اروپا و خط و مشی آنان در مساله ی حقوق شهروندی محقق می سازد. مخاطب با خواندن این اثر تا حد زیادی با دیدگاه اندیشمندان بزرگ نظیر ژان ژاک روسو، کانت، جان لاک و دیگران آشنا می شود. در فصل های این کتاب با مواردی نظیر تعریف و چیستی حق، تعاریف حق و انصاف و عدالت و قانون و ارتباط آنان با هم و با دولت، تعامل سیاست و دیانت با بهره گیری از خطوط فکری ابوعلی سینا و ابن خلدون، جهان و انسان مدرن، سیر سیصد ساله ای در مفهوم حقوق طبیعی و تکامل آن به حقوق بشر، تعاملات نوین حق و قانون، دیدگاه های نو در مبحث عدالت، استفاده ی نابجا از قدرت و حکومت و زیر پا نهادن حق و سو استفاده از اختیارات، بحث جهانی حقوق بشر و بسیاری موارد دیگر سخن به میان آمده است. سرانجام برای آشنایی بیشتر مخاطب با حقوق شخصی و شهروندی، اعلامیه ی حقوق بشر و عهد و میثاق های جهانی در انتهای کتاب بیان شده است.

محمدعلی موحد (زادهٔ ۱۳۰۲، تبریز) عرفان‌پژوه، تاریخ‌نگار و حقوق‌دان، و عضو پیوستهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی است.صمد موحد برادر اوست. محمدعلی‌موحد تحصیل را در مدارس تدین و اتحاد نو تبریز آغاز کرد و در سال ۱۳۱۹، پس از اخذ دیپلم متوسطه در رشتهٔ ادبی، به تهران آمد. اما به‌واسطهٔ فوت پدر (در سال ۱۳۱۷) به تبریز بازگشت و سرپرستی خانواده را برعهده گرفت و به مدت ده سال در تبریز و تهران اقامت گزید.وی در طول زندگی خویش همواره مشغول تحقیق، تألیف و ترجمه بوده و آثار شاخصی از خود ...

این کتاب پژوهشی است درباره موضوع مصادره یا ملی کردن و غرامت. این موضوع نه تنها از نظر دست اندرکاران رشته های حقوق یکی از مباحث بسیار مهم این علم به شمار می رود، بلکه در سطحی وسیع تر برای همه پژوهشگران و علاقمندان در زمینه های اقتصادی و سیاسی، جالب توجه است. ایران در زمینه قراردادهای نفتی، پیش کسوت بود. اولین امتیازنامه نفتی خاورمیانه در این جا به امضاء رسید و نیز ایران اولین کشوری بود که اختلاف آن با شرکت های بزرگی نفتی به مراجع بین المللی کشانده شد. شمار دعاوی ایران و اهمیت و حجم آن ها، از هر کشور دیگر بیشتر بوده است. کتاب حاضر دفتر دوم از سلسله مباحثی است که با دانشجویان دوره دکتری حقوقی در میان گذاشته شده است. دفتر اول این مباحث اختصاص به مسئله «قانون معاکم» داشت که از مسائل مهمه رشته ای از علم حقوق است که تعارض قوانین و یا حقوق بین المللی خصوصی نامیده می شود. دفتر دوم مختص مباحثی در باب مصادره یا ملی کردن و غرامت است که نه تنها از نظر طلاب رشته های حقوق یکی از مباحث بسیار مهم این علم به شمار می رود بلکه در سطحی وسیع تر برای همه پژوهشگران و علاقه مندان در زمینه های اقتصادی و سیاسی جالب توجه تواند بود و بررسی و تأمل در مضامین آن را به جوانان اهل تحقیق توصیه میکنیم. اگر فضل خدا و توفیق او یار و مدد کار باشد این سلسله مباحث دفتر سومی هم خواهد اشت که مختص گزارشی از داوری های نفتی ایران خواهد بود. روایت موجز و منسجمی در مینه هر یک از آن دعاوی با ملخصی از ادعاها و مدافعات طرفین و سرنوشت نهاییهر دعوی در آن دفتر خواهد آمد. گزارش داوری های نفتی ایران، به رغم شمار زیاد و اهمیت و حجم قابل ملاحظه آنها که در بند اول این دیباچه به آن اشاره شد، در اختیار مردم قرار نگرفته است. دسترسی به کم و کیف این دعاوی و اطلاع از زیر و بم ماجراها حتی بر اهل فن و تخصص به آسانی میسر نیست. همه میدانند که به دنبال ملی شدن صنعت نفت ایران در دولت دکتر مصدق، بریتانیا دعوایی علیه ایران در دیوان دادگستری بین المللی مطرح کرد.

"استادان استادان چه کردند؟" اثری است به قلم "مقصود فراستخواه" که "تاریخ دارالمعلمین و دانشسرای عالی از 1297 تا 1357" را در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد.
یکی از مهم‎ترین اقداماتی که در راستای ارتقای شرایط فرهنگی و آموزشی در این کشور صورت گرفت، تصویب لایحه تاسیس دارالمعلمین مرکزی در سال 1297 توسط مجلس شورای ملی بود که گام مهمی در جهت تربیت و تأمین آموزگاران در مقاطع ابتدایی و متوسطه به حساب می‌آمد. ساخت موسسات تربیت معلم مونث و مذکر در این تاریخ به صورت رسمی مجاز شد. دارالمعلمین موسسه‌ای عمومی و دولتی بود که توسط وزارت معارف اداره می‌شد و رئیس آن نیز به وسیله‌ی شخص وزیر گزینش و منصوب می‌شد. ماموریت "دارالمعلمین" تامین مربی برای مدارس ابتدایی و متوسطه اول بود.
"مقصود فراستخواه" در "استادان استادان چه کردند؟"، "تاریخ دارالمعلمین و دانشسرای عالی از 1297 تا 1357" را به دقت مورد بررسی قرار می‌دهد و شرایط آن را به خوانندگان معرفی می‌کند. داوطلبان برای ورود به هر مقطع، باید از گواهینامه شش ساله ابتدایی برخوردار می‎بودند و شرط سن برای ورود به قسمت ابتدایی 17 الی 21 و قسمت عالی 18 الی 22 سال بود.
اولین موسسه‌ای که زیربنای مراکز تربیت معلم بعدی را تشکیل داد، "دارالمعلمین مرکزی" بود که به سرپرستی آقای ابوالحسن فروغی و معاونت اسماعیل مرآت تشکیل شد و به جهت احساس نیازی که کشور به تربیت معلم زن برای امر آموزش و تدریس در مدرسه‌های دخترانه داشت، اولین معادل دخترانه‌ی مرکز تربیت معلم با عنوان "دارالمعلمات" که خانم نشاط السلطنه، دختر صفی علیشاه ناظم آن بود، تاسیس شد. "تاریخ دارالمعلمین و دانشسرای عالی از 1297 تا 1357" که در کتاب "استادان استادان چه کردند؟" نوشته‌ی "مقصود فراستخواه"، منبعی بسیار مناسب جهت پژوهش و همچنین آگاهی از تاریخچه‌ی این مراکز است.

گزیده ای از کوته نوشت ها، درس گفتارها و گفت وگوها
«…اخلاقیات نظری من «پاداستراتژیک» است: احترام گذاشتن هنگامی که یک تکینگی قیام می‌کند و سازش‌ناپذیربودن به‌مجرد آن که قدرت امر عام و جهان‌شمول را زیر پا می‌گذارد. انتخابی ساده اما کاری دشوار چون باید همواره اندکی در زیر تاریخ مترصد آن چیزی بود که تاریخ را برهم می‌زند و آن را منقلب می‌کند، و باید اندکی در پس سیاست هشیار آن چیزی بود که باید سیاست را بی‌قیدوشرط محدود کند. روی‌هم‌رفته کار من این است؛ من نه اولین نفرم نه یگانه کسی که چنین می‌کند. اما من این کار را برگزیده‌ام».
آیا قیام‌کردن بی‌فایده است؟ از دو مجموعه تشکیل شده است. بخش نخست شامل کوته‌نوشت‌ها و گفت‌وگوهایی است که مستقیما به انقلاب سال ۱۳۵۷ ایران مربوط‌اند و در همان بحبوحه انجام گرفته‌اند. بخش دوم شامل یک کوته‌نوشت («در باب نوعی اخلاق ناخرسندی») و دو درس‌گفتار («روشن‌نگری چیست؟» و «انقلاب چیست؟») است که هرچند به مسئله‌ی انقلاب ایران نمی‌پردازند اما چندان هم بی‌ربط نیستند.