سپیده باوران

بازگشت
نویسنده: دکترعلی شریعتی
انتشارات: سپیده باوران
«بازگشت» به قلم دکتر علی شریعتی (۱۳۵۶-۱۳۱۲) کتاب چهارم از مجموعه آثار دکتر شریعتی با موضوع بازگشت به خویشتن آدمی در پرتو ایمان و آگاهی و کیفت و راه و روش آن است. بخشی از کتاب را می‌خوانیم: روشنفکران افریقایی که مسئلهٔ بازگشت به خویش را مطرح کرده‌اند با روشنفکران جامعهٔ اسلامی و روشنفکران ایران شعارشان فرق دارد. در افریقا استعمار، فرهنگ را یک نوع دیگر مطرح کرده است و در برابر کشورهای اسلامی و در شرق متمدن و در جامعهٔ ایران، که هم جامعهٔ متمدّن شرقی است و هم جامعهٔ متمدّن اسلامی، طور دیگر. آنچه را که روشنفکران امروز ما در این پانزده سال اخیر مطرح کرده‌اند، درست بازگوی تز امه سه‌زر و فرانتس فانون و امثال اینهاست. در صورتی که بازگوکردن آن برای ما دردی را دوا نمی‌کند. (گرچه من به آن تز بسیار معتقدم) برای اینکه غربی با منِ مسلمان و ایرانی و شرقی طوری حرف زده و با امه سه‌زر افریقایی طور دیگر. او به نژاد سیاه می‌گوید که مغز تو نمی‌تواند متمدّن بسازد، چون نژادها در دنیا دو جورند، فرهنگ‌ساز و غیرفرهنگ‌ساز. و غیرفرهنگ‌ساز، باید برای عملگی و بردگی نژاد فرهنگ‌ساز استخدام بشود. اما به ما نمی‌گوید که شما فرهنگ‌ساز نیستید. اتفاقاً خیلی هم تعارف می‌کند و هندوانه‌هایی زیر بغل ما گذاشته است که از خجالت آب می‌شویم. غربی‌ها آمده‌اند یک عمر روی یک یک سنگ‌نوشته‌ها زحمت کشیده‌اند، رنج برده‌اند و آن آثار را کشف کرده‌اند. بهترین آثار و نُسَخ ما در لندن و پاریس چاپ شده و به‌عنوان بهترین آثار فرهنگی جهان معرفی گردیده است. آقای گیپ موقوفه‌ای دارد برای چاپ کتب خطی قدیمی ما. آنها ثواب می‌دانند که گذشتهٔ ما را بزرگ کنند. پس ما تحقیر نشده‌ایم و غربی‌ها همیشه ما را تجلیل می‌نمایند و بیشتر از خود ما به گذشتهٔ ما تکیه می‌کنند.

فاطمه فاطمه است «زن (فاطمه فاطمه است)» اثری ماندگار از دکتر علی شریعتی(۱۳۵۶-۱۳۱۲) روشنفکر دینی معاصر است. کتاب حاضر شامل این آثار است: فاطمه فاطمه است، انتظار عصر حاضر از زن مسلمان، سمینار زن و متنی که از یک نوار گفت‌وگوی خصوصی پیاده شده است. این گفت‌وگو در زمستان سال ۱۳۵۵ (پس از آزادی دکتر از زندان) انجام گرفته و تحت عنوان «حجاب» معروف گردیده است. در این قسمت موضوعات مختلفی مورد بحث قرار می‌گیرد، ولی چون قسمت اعظم آن با مطالب بخش‌های اصلی هماهنگی و نزدیکی دارد، به این مجموعه ضمیمه شده است. در مجموعه آثار این کتاب، دکتر علی شریعتی می‌کوشد تا ضمن بیان شخصیتی از اصلی‌ترین چهره زن شیعه، از او به عنوان یک نمونه و الگو یاد کند که به تنهایی مبین ارزش زن در اجتماع و در نگاه اسلام است. او در این اثر می‌کوشد تا فاطمه(س) را نه به عنوان فرزند پیامبر که به عنوان زنی مستقل معرفی کند که بررسی شخصیت خود او، به تنهایی، وجهه‌ای از یک زن مسلمان را ترسیم می‌کند. در بخشی از کتاب می‌خوانیم: در آن همه مجالس مذهبی، فعالیتهای دینی، کارهای تبلیغی، درس قرآن و تفسیر و حدیث و فلسفه و عرفان و تاریخ، زن راهی نداشت. فقط و فقط در مجالس روضه‌خوانی، اجازهٔ نشستن در وضع مخصوصی را می‌یافت، آن هم تنها برای گریه کردن، که روضه‌خوان در ابتدا وقتی داشت به حساب خود حرف می‌زد و مطالب علمی! می‌فرمود، مخاطب اصلی مرد بود، زیرا زن سوادی و معلوماتی نداشت تا اگر مطلب، علمی یا در سطحی بالاتر از فهم عوام بود درک کند. فقط خطابهای مربوط به زنان از این قبیل بود: ساکت الخ ـ ساکت باش ضعیفه، درست باش، بچه‌ات را خاموش کن ـ سرزنشش به زن و سخنش به مرد. و در پایان وقتی می‌خواست روضه بخواند و وارد گریز می‌شد، رو به زن می‌آورد.

مذهب‌علیه مذهب
نویسنده: دکتر علی شریعتی
انتشارات: شهرستان ادب
«مذهب علیه مذهب» از مجموعه آثار دکتر علی شریعتی (۱۳۵۶-۱۳۱۲)، اندیشمند دینی معاصر است. این کتاب جمعاً از سه بخش اصلی و یک بخش ضمیمه‌ها ـ که خود شامل ۴ قسمت است ـ تشکیل شده است. این بخش‌ها به ترتیب عبارت‌اند از: ۱. مذهب علیه مذهب. این سخنرانی در دو شب متوالی در تاریخ ۲۲ و ۲۳ مرداد ۴۹ در حسینیهٔ ارشاد ایراد گردیده است. این سخنرانی در همان زمان تبدیل به متن گردیده و توسط معلم شهید مورد تأیید قرار گرفته است. لذا «دفتر» پس از مقایسهٔ متن مزبور با نوار، تنها به پاره‌ای از اصطلاحات ضروری اکتفا کرده است. ۲. پدر، مادر، ما متهمیم. این بخش، در اصل به شکل یک سخنرانی در تاریخ ۱۳۵۰/۸/۸ در حسینیهٔ ارشاد ارائه شده و سپس خود معلم شهید در آن اضافات و تصحیحاتی انجام داده است که قبلاً به صورت کتاب منتشر شده است. ۳. آری، این چنین بود، برادر! این بخش، سخنرانی‌ای است که دکتر در ۵۰/۸/۱۸ در حسینیهٔ ارشاد ایراد کرده و سپس در آن تغییراتی داده و مطالبی را به آن افزوده است. توضیحات مربوط به آن در متن نوشته آمده است. ۴. ضمیمه‌ها.

حسین وارث آدم
نویسنده: دکتر علی شریعتی
انتشارات: سپیده باوران
حسین، وارث آدم» از مجموعه آثار دکتر علی شریعتی(۱۳۵۶-۱۳۱۲)، نواندیش دینی است. این کتاب دربردارنده مجموعه‌ای از سخنرانی‌های وی درباره شهید و فرهنگ شهادت در اندیشه شیعی است. مجموعه حاضر جمعا از هفت بخش اصلی و یک بخش ضمیمه‌ها ـ که خود شامل دو قسمت است ـ تشکیل شده است. این بخش‌ها، علی‌رغم تفاوت‌هایی که از لحاظ محتوای مطالب و مخصوصا از حیث نحوه بیان دارند، خط فکری یکسانی را دنبال می‌کنند و از این رو با هم در این مجموعه گرد آورده شده‌اند. این کتاب شامل بخش‌های زیر است: ۱. حسین وارث آدم. این بخش شامل مقدمه، متن و پاورقی‌هاست. متن و مقدمه توسط خود معلم شهید در عاشورای سال ۴۹ به رشته تحریر درآمده است و پاورقی‌های آن دربرگیرنده توضیحاتی است که در حین ارائه متن اصلی در حسینیه ارشاد توسط وی داده شده است. ۲. ثار. ۳. شهادت. ۴. پس از شهادت. ۵. بحثی راجع به شهید. ۶. بینش تاریخی شیعه. ۷. انتظار، مذهب اعتراض. این سخنرانی در تاریخ ۸ آبان ۱۳۵۰ در حسینیه ارشاد ایراد گردیده است. ۸. ضمیمه‌ها. این بخش خود از دو قسمت تشکیل شده است که به علت ناهمگونی مختصری که با محتوای بخش‌های اصلی دارند، به این بخش منتقل شده‌اند. این دو قسمت عبارت‌اند از: الف. فلسفه تاریخ از دیدگاه اسلام. ب. مقدمه بر کتاب حجر بن عدی.

درباره ی روحانیت دربارۀ روحانیت
نویسنده: دکتر علی شریعتی
انتشارات: سپیده باوران
«درباره روحانیت» مجموعه‌ای است تامل‌برانگیز از عقاید علی شریعتی در باب روحانیت و می‌تواند امیدی باشد برای آغاز قضاوتی برادرانه و منصفانه درباره او و دیدگاه‌هایش، و تکمیل پازلی از عقاید او که به عمد یا سهو قطعاتی از آن در گذر زمان مفقود شده بود. به دیگر سخن درباره روحانیت سه‌گانه‌‌‌ای است که خواننده را با بازگشت به سه ضلع گمشده تمدن اسلامی، یعنی «علم» و «مسئولیت» و «حرکت» ‌فرامی‌خواند. بخش نخست؛ ترسیم نظام معقول، عادلانه و کمال‌گرایانه علمی در مکتب اسلام، بخش دوم نقش مسئولانه اجتهاد و مجتهد به عنوان مغز متفکر و پوینده جهان اسلام و به عنوان عنصر همیشه زنده مکتب و آخرین و سومین بخش، نقش روشنفکر مسئول و متعهد برای آگاهی‌بخشی، حرکت‌بخشی و نقد درون ساختاری نظام علمی حاضر و دفاع از این جامعه علمی و آن روحانی راستین، حتی به قیمت تهمت‌ها و بدخواهی‌ها. و خلاصه آن‌که؛ چه‌بخواهیم و چه‌نخواهیم، «درباره روحانیت» اعلامیه‌ایست ناخواسته در دفاع از شریعتی و آراء و عقاید بد فهمیده شده او در باب روحانیت و نیز اعلامیه‌ای در دفاع از روحانیت راستین.

آری اینچنین بودبرادر
نویسنده:دکتر علی شریعتی
انتشارات: سپیده باوران

علی شریعتی(۱۳۵۶-۱۳۱۲)، نو اندیش دینی است. این کتاب، سخنرانی علی شریعتی در ۱۸ آبان ۱۳۵۰ در حسینیه ارشاد است که بعدها آن را دوباره تنظیم و بخش‌هایی را به آن افزوده است. در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «هر روز، خبر مرگ صدها نفر را به فرعون گزارش می‌کردند. وقتی دسته‌های تازه‌ای از آفریقای سیاه می‌آوردند که هنوز با آب و هوای مصر و شرایط کاری چنین وحشیانه عادت نکرده بودند، آمار روزانه مرگشان بالاتر می‌رفت. در فصل‌های مختلف سال این منحنی فرق می‌کرد و بیماری‌های مسری چون وبا و طاعون... آمار مرگ این انسان‌ها را به صورت یک قتل‌عام وسیع نشان می‌داد. پیداست که عواملی از قبیل تغییر وضع مزاجی فرعون‌ها ـ که غالبا بیماری مرموزی هم داشته و حالاتی غیرعادی ـ و نیز تغییر شخص آن‌ها و حتی نوع رفتاری که کارفرمایان و مأموران و سرکارگرانی که شیوه‌های مختلف را برای کار بیشتر کشیدن از برده تجربه می‌کردند و حتی تفنن به خرج می‌دادند و در انتخاب و ابتکار هر شیوه‌ای آزاد بودند، در شماره مرگ اینان اثر مستقیم داشت. فرعون که خیلی مذهبی بود و به بقای روح و زندگی پس از مرگ سخت معتقد بود، دستور داد این‌ها را نزدیک آرامگاه خود وی دفن کنند تا هم‌چنان که در زندگی‌شان نگهبانش بوده‌اند و جسمشان را به خدمتش گماشته بودند، در مرگ نیز نگهبانی‌اش کنند و روحشان را هم به کار خدمتش بدارند و نگهبان هرم وی باشند.»