مرشد و مارگریتا

خانه ماتریونا به همراه خرده‌ریزها
نویسنده: الکساندر سالژنیتسین
مترجم: عبدالرضا ناطقی
نشر: ماهی

کتاب خانه ماتریونا، رمانی نوشته ی الکساندر سولژنیتسن است که اولین بار در سال 1963 انتشار یافت. راوی این داستان جذاب، یک معلم ریاضی است که قبلاً در اسارات «گولاگ» (اداره کل اردوگاه های کار و اصلاح اتحاد جماهیر شوروی) بوده است. او کاری را در مدرسه ای واقع در یک مزرعه ی اشتراکیِ بزرگ می یابد. پس از این اتفاق، ماتریونا به راوی، جایی را در خانه ی کوچک و رو به ویرانی خود پیشنهاد می کند. راوی این پشنهاد را می پذیرد و آن ها در کنار هم در یک اتاق مشغول زندگی می شوند. راوی، میان زندگی کارگران این مزرعه با زندگی کارگران و بردگانِ زمین‌داران در دوران قبل از انقلاب، تفاوت چندانی نمی بیند. ماتریونا با دستمزدی ناچیز و یا حتی بدون دستمزد در مزرعه کار می کند. او مجبور می شود بخشی کوچک از خانه ی خود را به یکی از آشنایانی بدهد که قصد دارد از چوب آن، برای ساخت خانه ای دیگر در روستا استفاده کند. کشاورزانی مست با تراکتوری که بدون اجازه برداشته اند، تصمیم می گیرند که چوب ها را شبانه انتقال دهند. اما در همین حین، رقم خوردن اتفاقی غیرمنتظره روند داستان را تغییر می دهد.

نویسنده: نیکلای گوگول
ترجمه: خشایار دیهیمی
نشر: نی
یادداشت‌های یک دیوانه مجموعه داستان‌هایی با طعم طنز، اما طنزی انتقادی است. داستان اول با عنوان کتاب است، داستان زندگی کارمندی است که رئیسش از او راضی نیست چون کارش را درست انجام نمی‌دهد. او‌ به زمین و زمان خرده می‌گیرد اما دردش این است که دلباختهٔ دختر رئیس شده و ازآنجایی ‌که اختلاف طبقاتی در آن‌ زمان به‌شدت رواج داشته، مشکلاتی برایش ایجاد می‌شود. با دیدن دختر رئیس یادداشت‌های این مرد دیوانه آغاز می‌شود. یادداشت‌هایی که هیچ بویی از عقل و خرد نبرده‌اند.

نویسنده: ولادیمیر نیکالایویچ واینوویچ
مترجم: آبتین گلکار
انتشارات: هرمس

اقای نویسنده و جنجال بر سر آپارتمان دولتی، در واقع خاطره ای است که نویسنده از زندگی خودش روایت کرده است. برای تحقیق و مطالعه درباره ی زندگی نیازی به رفتن به ماموریت هنری و خرج تراشی بیهوده برای خزانه ی دولت نیست، زندگی را در همان جا که هستید بررسی کنید: هم بسیار پر بارتر خواهد بود و هم ارزان تر. دست کم می توانید نگاهی به حیاط مجتمع ما بیندازید، ببینید چه آدم هایی، چه تیپ هایی، چه سرنوشتهایی ! احتمالا در کارخانه ی ماشین سازی کامسکی یا راهآهن بایکال-آمور هم آدم های جالب توجه پیدا می شود ولی نه به این نسبت. مجتمع ما مجتمع خیلی به خصوصی نیست، ولی نمی شود هم که گفت معمولی است. اینجا «مهندسان روح بشر» زندگی می کنند، اعضای تعاونی مسکن «نویسندگان مسکو». آدمهای بسیاری روی کره ی زمین وجود دارند که در طول زندگی شان حتی یک نویسنده ی زنده را هم به چشم ندیده اند، ولی در مجتمع ما بیش از صد نویسنده ی زنده هست. نویسندگان مشهور، کم شهرت، و اصلا بدون شهرت. ثروتمند، فقیر، با استعداد، منحصر به فرد، بی استعداد، چپی، راستی، وسطی و هیچ جایی. دهها سال است که یکدیگر را می شناسند. در زمان های گذشته یکدیگر را می خوردند، ولی حالا در صلح و صفا زیر یک سقف زندگی می کنند

نویسنده: ایوان تورگینف
مترجم: مهری آهی
انتشارات علمی فرهنگی

کتاب پدران و پسران سال 1862 در مسکو منتشر شد و پنج سال بعد برای اولین بار به انگلیسی برگردانده شد. از آن زمان تا کنون پدران و پسرانِ ایوان تورگنیف در بسیاری از کشورهای دنیا ترجمه و منتشر شده است. در بعضی از ترجمه‌ها این کتاب، پدران و فرزندان نامیده شده است. تورگنیف این رمان را به عنوان پاسخی در برابر جدال بین دو جریان فرهنگی لیبرال و نیهیلیست در روسیه نوشت. او در کتابش لیبرال‌های دهه‌ی سی قرن نوزدهم را پدران و نیهیلیست‌ها را پسران نامیده است. تورگنیف در پدران و پسران موضوع اختلاف دیدگاه میان نسل‌های مختلف و طبقات اجتماعی را کرده است و در کتاب مناظرات جالبی بین این دو گروه رقم زده است. دکتر «مهری آهی» در مقدمه‌ای که بر ترجمه‌اش از این کتاب نوشته است آورده: «در رمان پدران و پسران، تورگنیف درصدد برآمد که از تمام تجربیات و مشهودات خویش در این خصوص استفاده کند و سوتفاهمی که بین گروه‌های مختلف اجتماع و نسل‌های پیر و جوان و نظریه‌های گوناگون ایجاد شده بود، به صورت داستانی شیرین در کتاب خود ضبط کند و طریقی برای ایجاد زندگانی مطبوع و سعادتمند بیابد.»

نویسنده: آنتوان چخوف
مترجم: عبدالحسین نوشین
انتشارات: نگاه

کتاب «بانو با سگ ملوس و چند داستان دیگر» اثر «آنتوان چخوف» مجموعه‌ای از بهترین داستان‌های کوتاه ادبیات روس است که عبارت‌اند از «چاق و لاغر»، «آفتاب‌پرست»، «ماسک»، «وانکا»، «شوخی»، «سرگذشت ملال‌انگیز»، «سبک‌سر»، «انگور فرنگی»، «ئیونیچ»، «جان دلم» و «بانو با سگ ملوس»؛ این داستان‌ها بین سال‌های 1883 تا سال ۱۸۸۹ به نگارش درآمده‌اند. «بانویی با سگ کوچولویش» The Lady with the Dog یکی از داستان‌های کوتاه و معروف این کتاب است که به زبان‌های مختلف بارها ترجمه و چاپ شده است. این داستان درباره‌ی مردی به نام «دمیتری دمیتریچ گوروف» است که با همسرش زندگی می‌کند. او به بی‌وفایی و خیانت روی می‌آورد و دل‌بسته‌ی «آنا سرگه یونا» می‌شود. داستان آشنایی و رابطه‌ی آن‌ها یکی از ماندگارترین داستان‌های کوتاه «آنتوان چخوف» را رقم زده است. «آفتاب‌پرست» از داستان‌های دیگر این نویسنده است که حاصل سال‌های اول تجربه‌ی نویسندگی اوست. در این داستان چاپلوسی به تصویر کشیده شده است و نویسنده این ویژگی را در آن دوره‌ی اسفناک شوری نشان می‌دهد. داستان‌های این کتاب درون‌مایه‌های مهم و واقعی دارند و هر کدام به‌نوعی نقدی بر جامعه‌ی خرده‌بورژوای آن دوره از روسیه است. در ابتدای این اثر مقدمه‌ای کامل از «زینووی پاپرنی» آورده شده است که درباره‌ی لحن و نثر «آنتوان چخوف» به‌خوبی توضیح داده و تک‌تک داستان‌های این کتاب را بررسی کرده و گفته است: «داستان‌های چخوف همه هشداردهنده و درعین‌حال دارای لحنی آرام و خالی از هرگونه درس اخلاق و رفتار، و تعیین وظیفه است. همه بابیانی ساده و روان و طبیعی نوشته شده است.»

رستا خیز
نویسنده: لی‌یو تالستوی/لیو تولستوی/ مترجم: سروش حبیبی
انتشارات: نیلوفر دیمیتری نخلیودف، جوانی از طبقه اشراف، عاشق ماسلوا، ندیمه عمه‌های خود می‌شود و رابطه‌ای که بین آنها شکل می‌گیرد، در آینده‌ای نزدیک برای زن جوان مصیبت می‌آفریند. ماسلوا پس از لکه‌دار شدن دامنش به خودفروشی روی می‌آورد و در نهایت به ناحق متهم به قتل می‌شود. قتلی که او را در دادگاه، دوباره مقابل دیمیتری قرار می‌دهد. اما این بار دیمیتری عاشق نیست، او یکی از اعضای هیات منصفه است که باید درباره محاکمه زن تصمیم بگیرد. این مواجهه زن با دیمیتری، درواقع روبه‌رو شدن دیمیتری با وجدان دیر بیدار شده خودش است که زندگی‌اش را از پایه و اساس زیر و رو می‌کند. «دیمیتری به‌هرحال از حالتی که به او دست داده بود هیچ سردرنمی‌آورد، هق‌هق گریه و اشک‌هایی را که با تلاش تمام مانع فروریختن‌شان شده بود ناشی از ضعیف‌شدن ناگهانی اعصابش می‌دانست. عینک بدون دسته‌اش را روی چشم‌هایش گذاشت تا اشک‌هایش را پنهان کند، دستمالش را از جیبش درآورد و در آن فین کرد. ترس از شرمنده‌شدن در نظر دیگران درصورتی‌که همه می‌فهمیدند چه رفتاری با ماسلوا کرده، روی خلجان درونی‌اش پرده می‌کشید. در آن لحظه این ترس از همهٔ مواقع دیگر شدیدتر بود.» تولستوی این رمان را بر اساس داستانی واقعی نوشته که یکی از دوستانش برای او تعریف کرده است و جالب این‌جا است که شخصیت دیمیتری به شخصیت خود تولستوی و آنچه براو گذشته نزدیک است. لئوی جوان هم به دلیل از دست دادن پدر و مادرش در کودکی با عمه‌هایش زندگی می‌کرد و عاشق خدمتکار خواهرش شده و او را فریب داده بود و این فریب که او را دچار عذاب وجدان کرده بود، در خلق رمان رستاخیز، دوباره دامن او را گرفت. تولستوی در این کتاب از نویسنده‌ای چیره‌دست به متفکری انسان‌دوست تبدیل شده و بی‌پرده به بازنمایی ظلم و ستم و بهره‌کشی طبقه مرفه جامعه‌اش از ضعیفان پرداخته است. حکومت استبدادی تزارها، زندگی رنج‌آور کشاورزان، محکومان به زندان، تبعیدی‌ها و اعمال شاقه‌ای که آنها مجبور به انجامش بودند، همیشه تولستوی را آزار می‌داد و او در رمان «رستاخیز» بلاخره علیه همه این بی‌عدالتی ها قیام کرد. «رستاخیز» اثری است که اگر اهمیتش بیش‌تر از جنگ و صلح و آنا کارنینا نباشد، دست‌کمی هم از آن‌ها ندارد، منتها در زمینه‌ای کاملا متفاوت با آن دو

رستا خیز نویسنده: لی‌یو تالستوی/لیو تولستوی/
مترجم: سروش حبیبی
انتشارات: نیلوفر
دیمیتری نخلیودف، جوانی از طبقه اشراف، عاشق ماسلوا، ندیمه عمه‌های خود می‌شود و رابطه‌ای که بین آنها شکل می‌گیرد، در آینده‌ای نزدیک برای زن جوان مصیبت می‌آفریند. ماسلوا پس از لکه‌دار شدن دامنش به خودفروشی روی می‌آورد و در نهایت به ناحق متهم به قتل می‌شود. قتلی که او را در دادگاه، دوباره مقابل دیمیتری قرار می‌دهد. اما این بار دیمیتری عاشق نیست، او یکی از اعضای هیات منصفه است که باید درباره محاکمه زن تصمیم بگیرد. این مواجهه زن با دیمیتری، درواقع روبه‌رو شدن دیمیتری با وجدان دیر بیدار شده خودش است که زندگی‌اش را از پایه و اساس زیر و رو می‌کند. «دیمیتری به‌هرحال از حالتی که به او دست داده بود هیچ سردرنمی‌آورد، هق‌هق گریه و اشک‌هایی را که با تلاش تمام مانع فروریختن‌شان شده بود ناشی از ضعیف‌شدن ناگهانی اعصابش می‌دانست. عینک بدون دسته‌اش را روی چشم‌هایش گذاشت تا اشک‌هایش را پنهان کند، دستمالش را از جیبش درآورد و در آن فین کرد. ترس از شرمنده‌شدن در نظر دیگران درصورتی‌که همه می‌فهمیدند چه رفتاری با ماسلوا کرده، روی خلجان درونی‌اش پرده می‌کشید. در آن لحظه این ترس از همهٔ مواقع دیگر شدیدتر بود.» تولستوی این رمان را بر اساس داستانی واقعی نوشته که یکی از دوستانش برای او تعریف کرده است و جالب این‌جا است که شخصیت دیمیتری به شخصیت خود تولستوی و آنچه براو گذشته نزدیک است. لئوی جوان هم به دلیل از دست دادن پدر و مادرش در کودکی با عمه‌هایش زندگی می‌کرد و عاشق خدمتکار خواهرش شده و او را فریب داده بود و این فریب که او را دچار عذاب وجدان کرده بود، در خلق رمان رستاخیز، دوباره دامن او را گرفت. تولستوی در این کتاب از نویسنده‌ای چیره‌دست به متفکری انسان‌دوست تبدیل شده و بی‌پرده به بازنمایی ظلم و ستم و بهره‌کشی طبقه مرفه جامعه‌اش از ضعیفان پرداخته است. حکومت استبدادی تزارها، زندگی رنج‌آور کشاورزان، محکومان به زندان، تبعیدی‌ها و اعمال شاقه‌ای که آنها مجبور به انجامش بودند، همیشه تولستوی را آزار می‌داد و او در رمان «رستاخیز» بلاخره علیه همه این بی‌عدالتی ها قیام کرد. «رستاخیز» اثری است که اگر اهمیتش بیش‌تر از جنگ و صلح و آنا کارنینا نباشد، دست‌کمی هم از آن‌ها ندارد، منتها در زمینه‌ای کاملا متفاوت با آن دو

فئودور داستایفسکی
ترجمه: سروش حبیبی
انتشارات: نیلوفر

درسگفتار های ادبیات روس (تاستوی،تور گینیف،چخوف،داستایفسکی،گورکی،گوگول)

یادداشت‌های یک پزشک جوان مجموعه داستان‌هایی از میخاییل بولگاکوف نویسندهٔ بزرگ ضد کمونیسم روس است. حرفهٔ اصلی بولگاکف پزشکی بود. او در اواخر سپتامبر سال ۱۹۱۶ به اتفاق همسرش، تاتیانا لاپّا، راهی بیمارستان قصبهٔ دورافتادهٔ نیکولسکویه در ایالت اسمولنسک شد. خاطرات این دوره از زندگی و کار پزشکی او در مجموعهٔ داستان‌های کتاب حاضر بازتاب یافته است. داستان‌های این مجموعه در زمان زندگی بولگاکوف به‌صورت جداگانه در نشریات به چاپ می‌رسیدند و البته اکثر آن‌ها دارای عنوان فرعی یادداشت‌های یک پزشک جوان بودند. بولگاکوف در سال‌های بعد نیز در نامه‌هایش از قصد خود برای تنظیم اثری با همین عنوان سخن گفته بود، ولی این کار را انجام نداد. ناهماهنگی‌هایی هم که ممکن است در داستان‌ها به چشم بخورد از همین مسئله ناشی می‌شود. یادداشت‌های یک پزشک جوان براساس واقعیت نوشته شده و بولگاکوف تقریباً همهٔ رویدادهای توصیف‌شده در داستان‌ها را شخصاً تجربه کرده و از سر گذرانده بود. پژوهشگران براساس اسناد و مدارک و به‌ویژه با استناد به خاطرات همسر اول نویسنده، بسیاری از شباهت‌های موجود میان داستان‌ها و زندگی واقعی بولگاکوف را مشخص کرده‌اند که در کتاب به صورت زیرنویس به آن‌ها اشاره شده است. از این شباهت‌ها به‌راحتی می‌توان نتیجه گرفت که بولگاکوف به‌هیچ‌وجه در شرح خدمات پزشکی خود در کتاب غلو نکرده و واقعا وقت و دانش و نیروی خود را از جان و دل در خدمت بیماران گذاشته بود.

رمان بیچارگان اولین رمان داستایفسکی است که آن را در ۲۰ سالگی نوشت. داستایفسکی با این اثر توانست وارد محافل ادبی روشنفکران مطرح زمان خود شود و راه را برای رسیدن به موفقیت هموار کند. داستایفسکی شهرت زیادی کسب کرد و داستان اینکه منتقدان چگونه این رمان را کشف کردند یکی از ماجراهای مشهور در تاریخ ادب روسیه است.

تخم‌مرغ‌های شوم هجویه‌ای درخشان و تخیلی، اما بسیار واقع‌گرایانه از دخالت دیکتاتوری در علم است؛ روایتی است از حکومت‌های ناکارآمدی که می‌خواهند جباریتشان را به علم نیز تحمیل کنند و سپس فاجعه می‌آفرینند.

«داستانی واقعی درباره‌ی تمساحی که در تیمچه، مردی را در سن پختگی و با ظاهری برازنده زنده‌زنده، به‌تمامی و بی‌باقی بلعید، و پیامدهای ماجرا...» ایوان ماتْوِیچ مردی است با ظاهری برازنده که تمساحی او را به‌تمامی و بی‌باقی بلعید. مَرد پس از آن نه‌تنها زنده ماند که گویا با کمال رضایت و بدون هیچ گزندی، دو هفته‌ای نیز در شکم تمساح زندگی کرد و از همان‌جا دادِ سخن داد. داستان تمساحِ فیودور داستایفسکی، پس از انتشار در سال 1865، بحث‌های تند و دنباله‌داری را میان منتقدان و ادبا، درباره‌ی انگیزه‌ی اصلی نویسنده از خلق چنین اثری، برانگیخت. از دل ماجرای کارمند کم‌خردی که سر از شکم تمساح درآورد، تعابیر و تفاسیر گوناگونی حاصل شده؛ از مقایسه‌ با یونس در شکم ماهی گرفته تا تقابل فرهنگ‌ها.

نویسنده: آندری بیه‌لی
مترجم: فرزانه طاهری