رصد صبح: خوانش و نقد شعر جوان امروز «رصد صبح» عنوان کتابی است که در آن محمد کاظم کاظمی نگاهی به شعر و شاعری 20 شاعر جوان پرداخته است. این کتاب، به جهت انتخاب شاعران و نگاه تیز بینانه به مسئله شعر یکی از کتاب های مورد نیاز جامعه شعر خوان امروز به حساب می آید. محمد کاظم کاظمی در این کتاب گوشه ای از دنیای شعری بیش از بیست شاعر جوان را فراروی خواننده قرار داده است. به نظر می رسد که کاظمی در این کتاب بیشتر به معرفی چهره های جوان اندیشیده و با این کار تلاش کرده که گرد فراموشی را از دامان شعر جوان امروز پاک کند چرا که کاظمی با تمام احاطه اش به حوزه شعر به جای نقد هر شعر که در عنوان کتاب هم به آن اشاره شده، توضیحات تکمیلی درباره شعرها ارائه کرده است.
کتاب قصه سنگ و خشت، گزینه شعر محمدکاظم کاظمی است. این دفتر شعر گزیدهای از دفترهای شعر «پیاده آمده بودم…» و «کفران» محمدکاظم کاظمی شاعر افغانستانی است. که بسیاری از شعرها با آنچه در این سالها بر مردم و کشور افغانستان گذشته است، پیوند دارد. هر چند منکر احتمال تاویلهای دیگر برای بعضی شعرها نیز نمیتوان بود، که گاه به عمد بوده است و گاه به اتفاق.
کتاب جدید محمدکاظم کاظمی که پس از چند سال کار مداوم توسط نشر شهرستان ادب به چاپ رسیده است، شامل نقد آثار هشت شاعر از نسل دوم انقلاب اسلامی است؛ کتابی که کنار «10 شاعر انقلاب» بهنوعی پازل نقد شعر امروز را کاملتر میکند.
«شعر پارسی» در واقع گزیدهای است از آثار شاعران زبان فارسی، از دیرباز تا امروز، همراه با شرحی از تحولات صوری و محتوایی شعر فارسی. کتاب از دو بخش تشکیل شده است. در بخش اول که «شعر فارسی در یک نگاه» نام دارد، نویسنده به صورت مختصر و در عین حال جامع، تاریخ تطور شعر فارسی را در حوزۀ صورت و معنی ارزیابی کرده و پیوند میان تحولات تاریخی و فکری و شعر فارسی را بازگو کرده است. همچنین در این بخش به اختصار به ویژگیهای شعر شاعران برجستۀ فارسی نیز پرداخته است. بخش دوم، «دفتر شعر» است که از نظر حجم بدنۀ اصلی کتاب را میسازد و در آن، آثاری از حدود یکصد شاعر زبان فارسی از قرن چهارم هجری تا عصر حاضر گرد آمده است. شعرها از نواحی گوناگون قلمرو زبان فارسی، با سبکها و قالبهای گوناگون انتخاب شده است، به گونهای که بیشتر شعرهای معروف زبان فارسی را در این قسمت میتوان یافت. در یادداشت نویسنده میخوانیم: «مخاطبان کتاب کسانیاند که بخواهند بدون نیاز به منابع گوناگون تاریخ ادبیات و دیوانها و مجموعه شعرهای شاعران، با نمونههای برجستۀ شعر فارسی و سیر تحوّل آن آشنا شوند. از جانبی این کتاب مکمّلی برای مجموعۀ آموزشی شعر روزنه است که پیش از این برای آشنایی با عناصر و سبکهای شعر نوشتهام.» گفتنی است که کتاب «شعر پارسی» بار اول در سال ۱۳۷۹ از سوی مؤسسۀ انتشارات ضریح آفتاب منتشر شده و آنچه در این چاپ عرضه شده است، یک بازنگری و ویرایش مفصل به خود دیده و مباحث و نمونههای شعر آن تا حدودی بهروز شده است.
روزنه: مجموعه آموزش شعر نویسنده: محمدکاظم کاظمی انتشارات: سپیده باوران
شعر پدیدهای است که غالب افراد جامعۀ بشری با آن سروکار دارند و هریک از این افراد بنا بر سطح فهم خود و انتظاری که از شعر دارد، میتواند تعریفی برایش داشته باشد. بنابراین نمیتوان به طور مطلق تعریفی ارائه کرد و گفت که «شعر همین است و جز این نیست». روزنه یک مجموعۀ آموزشی شعر است؛ ولی کوشیده شده شیوۀ ارائۀ مباحث، بیشتر توصیفی و تحلیلی باشد. هدف در این کتاب، آموزش اصول و فنون شاعری است، نه گردآوری گزینهای از شعرهای برتر فارسی. پس مثالهای شعری که در متن دیده میشود، فقط وسیلهای است برای درک بهتر مفاهیم. نگارنده در این کتاب بر آن بوده تا شرح قواعد و مسائل فنی شعر، با تحلیلهای زیباییشناسانه از آنها همراه باشد تا از سویی شکل آموزشی اثر حفظ شود و از سویی جوانب هنری و ذوقی فروگذاشت نشده باشد.
میرزا عبدالقادر بیدل شاعر بزرگ زبان فارسی (۱۰۵۴ _ ۱۱۳۳ ق) علاوه بر قالب غزل، که قالب محبوب و اصلی کار اوست، در قالب رباعی نیز آثار قابل توجهی دارد. او نزدیک به ۴۰۰۰ رباعی دارد و این رباعیات در جامعۀ ادبی ایران کمتر شناخته شده است. البته رباعیات او یکدست نیست و پست و بلند دارد و همین، گزینشی از میان این دیوان قطور رباعی را ضروری میسازد. در کنار این، پیچیدگیها و دشواریهای شعر بیدل هرچند در رباعی کمتر از غزل است، شرحها و توضیحهایی بر آنها را نیز میطلبد. این دو کار در کتاب «مرقع صد رنگ» در حد اقتضای حجم این کتاب توأما صورت گرفته است، یعنی یکصد رباعی بهتر بیدل به انتخاب گردآورنده، با شرحهایی کوتاه همراه شده و «مرقع صدرنگ» را تشکیل داده است. کتاب با مقدمهای از گردآورنده نیز همراه شده است، که در بخشی از آن میخوانیم: «رباعیات بیدل تنوع محتوایی چشمگیری دارد و در اینجا تناسب بیشتری میان مضامین و مفاهیم گوناگون برقرار شده است. شاید بتوان گفت که این دیوان از آثار دیگر رباعی سرایان هم رنگین تر است، چون دست کم ده نوع رباعی در آن می توان یافت: رباعیات عاشقانه، رباعیات عارفانه، رباعیات فلسفی و متأملانه، رباعیات اجتماعی و سیاسی، رباعیات تربیتی و اخلاقی، رباعیات اعتقادی و مذهبی، رباعیات متضمن مباحث ادبی، رباعیات هجو و هزل، رباعیات مناسبتی، خیر مقدم ها، قید واقعه و ماده تاریخ، رباعیات تفننی (بی نقطه، منقوطه و امثال آن).»
گردآورنده: محمدکاظم کاظمی انتشارات: سپیده باوران با مقدمه سید علی میرافضلی در این کتاب ۶۱۸ رباعی از بیدل گرد آمده است. بسیاری از این رباعیها با شرح و توضیحاتی از سوی گردآورنده همراه شدهاند و این قضیه یک تفاوت عمدۀ این گزیده با دیگر گزیدههای رباعیات بیدل است. در این شرحها به بیتهای بسیاری از غزلیات بیدل هم به عنوان شاهد مثال اشاره شده است.