مثنوی معنوی

بود بازرگانی او را طوطیی

در قفس محبوس زیبا طوطیی

چون که بازرگان سفر را ساز کرد

سوی هندستان شدن آغاز کرد

هر غلام و هر کنیزی را ز جود

گفت بهر تو چه آرم گوی زود

هر یکی از وی مرادی خواست کرد

جمله را وعده بداد آن نیک مرد

گفت طوطی را چه خواهی ارمغان

کارمت از خطۀ هندوستان

گفتش آن طوطی که آنجا طوطیان

چون ببینی کن ز حال من بیان

کان فلان طوطی که مشتاق شماست

از قضای آسمان در حبس ماست

بر شما کرد او سلام و داد خواست

واز شما چاره و ره ارشاد خواست

گفت می شاید که من در اشتیاق

جان دهم اینجا بمیرم در فراق

این روا باشد که من در بند سخت

گه شما بر سبزه گاهی بر درخت

این چنین باشد وفای دوستان

من در این حبس و شما در بوستان

یاد آرید ای مهان زین مرغ زار

یک صبوحی در میان مرغزار

یاد یاران یار را میمون بود

خاصه کان لیلی و این مجنون بود

ای حریفان بابت موزون خود

من قدحها می خورم پر خون خود

یک قدح می نوش کن بر یاد من

گر همی خواهی که بدهی داد من

یا به یاد این فتادۀ خاک بیز

چون که خوردی جرعه ای بر خاک ریز

ای عجب آن عهد و آن سوگند کو

وعده های آن لب چون قند کو

گر فراق بنده از بد بندگی است

چون تو با بد بد کنی پس فرق چیست

ای بدی که تو کنی در خشم و جنگ

با طرب تر از سماع و بانگ چنگ

ای جفای تو ز دولت خوبتر

و انتقام تو ز جان محبوبتر

نار تو این است نورت چون بود

ماتم این تا خود که سورت چون بود

از حلاوتها که دارد جور تو

وز لطافت کس نیابد غور تو

* یاد آور از محبتهای ما

حق مجلسها و صحبتهای ما

نالم و ترسم که او باور کند

وز ترحم جور را کمتر کند

عاشقم بر لطف و بر قهرش به جدّ

ایعجب من عاشق این هر دو ضد

و الله ار زین خار در بستان شوم

همچو بلبل زین سبب نالان شوم

این عجب بلبل که بگشاید دهان

تا خورد او خار را با گلستان

این نه بلبل این نهنگ آتشی است

جمله ناخوشهای عشق او را خوشی است

عاشق کل است و خود کل است او

عاشق خویش است و عشق خویش جو

قصۀ طوطی جان زین سان بود

کو کسی کو محرم مرغان بود

کو یکی مرغی ضعیفی بی گناه

و اندرون او سلیمان با سپاه