در این پژوهش، پس از مرور انتقادی نظریۀ توتمیسم و درنگی کوتاه بر ادیان ایرانی، به جست وجوی نشانه های بازمانده از کیشی کهن در روایت های ایرانی پرداخته شده است که در کانون آن، توتمیسم و آیین های اخترماری، به چشم می خورد. جست وجوی نشانه های این کیش از یاد رفته در شاهنامه و روایت های ایرانی ما را به شناختی ژرف تر از داستان های ملّی رهنمون خواهد شد و بخش هایی از روایت ها را که در پی زدودگی و دگرگونی، پنهان شده است، آشکار خواهد کرد.
فرهنگ نویسی فارسی یکی از زمینه هایی است که در دوره ای به ویژه در شبه قاره رونق و اهمیت فراوانی داشته است. ناز بین آثاری که دربارۀ آن ها فرهنگ اختصاصی تدوین شده ، به نظر می رسد مثنوی،آثار سنائی،دیوان حافظ و برخی دیگر از متون مشهور فارسی خواستار و در نتیجه رونق بیشتری داشته است.شاهنامۀ فردوسی هم از متونی است که در شبه قاره خیلی زود و جدی بدان پرداخته شده است. یکی از واپسین فرهنگ لغت های اختصاصی شاهنامه در شبه قاره،کتاب معیار لغات قویم اثر میرزامحمد کشمیری متخلّص به “مجرم” است. این کتاب براساس نسخۀ منحصربه فرد آن محفوظ در “مجموعۀ آذر” کتابخانۀ دانشگاه لاهور تصحیح و با نوشتن مقدمه ای نسبتا مبسوط در شرح حال و آثار مولف و سرنوشت کتاب چاپ شده است.
یکی از مهمترین تالیفات نولدکه «حماسه ملی ایران» است که بزرگ علوی آن را به فارسی ترجمه کرده است. دیدگاه های مطرح شده در کتاب «حماسه ملی ایران»، ابتدا در جلد دوم کتابی به نام «اساس زبان شناسی ایران» در سال های 1895-1904 به چاپ رسید و سپس در سال 1920 در قالب یک اثر جداگانه در شهرهای برلن و لایپزیک منتشر شد. پس از آن در سال 1930باگدانوف خاورشناس روسی ساکن هند، ترجمه انگلیسی این اثر را منتشر کرد. ترجمه فارسی این اثر در سال 1309، یعنی زمانی که سعید نفیسی کار چاپ و نشر مجله شرق را عهده دار شد، بنا به درخواست وی از بزرگ علوی، از زبان آلمانی به فارسی انجام شد و قسمت هایی از این کتاب در شماره هایی از این نشریه به چاپ رسید. پس از توقف چاپ مجله شرق، سرانجام این کتاب در سال 1327خورشیدی، با پی گیری و توصیه سعید نفیسی برای اولین بار توسط انتشارات دانشگاه تهران منتشر شد.
حمیدرضا اردستانیرستمی متولد سال 1357 ، پژوهشگرِ حوزۀ ادبیات حماسی (به ویژه شاهنامه) و فرهنگ ایران باستان است. او با تحقیق گسترده در مورد فردوسی و شاهنامه و نگارش چند کتاب و مقاله تخصصی در این زمینه و همچنین تدریس در دانشگاه، تلاش کرده تا تصویری علمی و دقیق از حقیقت شاهنامه ارائه کند.
مجموعه پیش رو، شامل پرسش هایی مشترک از شاهنامه نویسان برجسته ایران و جهان است؛ در راستای طرحی که هم زمان با روز بزرگداشت (فردوسی) و پاسداشت زبان فارسی در خردسرای فردوسی زیر نظر استاد دکتر (محمدجعفر یاحقی) آغاز شد و هدف آن افزون بر بررسی دقیق تر و آسیب شناسی مسائل روز شاهنامه پژوهی و شناسایی مسیرهای ممکن این شاخه از فرهنگ، کنار هم نشاندن آرای مختلف پژوهشگران در زمینه ای واحد و دست یافتن خانواده بزرگ ادب حماسی به نتایج حاصل از آن است. این مهم جز از طریق گفت و گوی مستقیم و دریافت آرا و دیدگاه های دانشمندان و متخصصان محقق نخواهد شد. این مجموعه، گامی در این مسیر است و نتیجه آن پاسخ های گوناگون به پرسش های مشترک؛ تا برای علاقه مندان آموزنده و برای دانشجویان همچون کلاس درس و برای متخصصان گشاینده باب بحث و گفت و گو باشد و...
اسم بنده «محمد» و اسم پدرم «عبدالوهاب بن عبدالعلی قزوینی» است. پدرم یکی از مولفین اربعه نامه دانشوران است و تراجم احوال نحاه ولغویین و ادبا و فقها غالبا به او محول بود و اسم او در مقدمه آن کتاب و ترجمه حال مختصری ازو در کتاب المآثر والآثار مرحوم اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان مسطور است. پدرم در سنه 1306 در طهران مرحوم شد. تولد بنده در طهران در محله دروازه قزوین در پانزدهم ماه ربیع الاول سنه هزار و دویست و نود و چهار هجری قمری است. تحصیلات علوم متداوله اسلامی را در همان طهران کرده ام و...
ابوالقاسم فردوسی طوسی زادهٔ ۳۲۹ و درگذشتهٔ ۴۱۶، شاعر حماسهسرای ایرانی و سرایندهٔ شاهنامه، حماسهٔ ملی ایران، است. برخی فردوسی را بزرگترین سرایندهٔ پارسیگو دانستهاند که از شهرت جهانی برخوردار است. فردوسی را حکیم سخن و حکیم طوس گویند.
کتاب «پنج شاعر بزرگ ایران: برگزیده مقالات دانشنامه زبان و ادبیات فارسی» به سرپرستی اسماعیل سعادت و به کوشش مژگان گلهداری منتشر شده است. مقالات این کتاب پیشتر در مجلدات دانشنامه زبان و ادب فارسی منتشر شده است. در معرفی ناشر از این کتاب آمده است: «پنج شاعر بزرگ ایران» با مقاله بلندی به قلم جلال خالقیمطلق درباره فردوسی آغاز میشود. مقاله دوم این مجموعه نیز به بررسی زندگی و روزگار سعدی، آثار، طنز، سیاست و اخلاق نزد او و شهرت و محبوبیت او در جهان میپردازد.
شاهنامه فردوسی به کوشش مهدی قریب جمع آوری گردیده و ویرایش متن بر اساس ده نسخه از قدیمی ترین دست نوشته های شناخته شدۀ شاهنامه در جهان و مقابله با متن شاهنامه های ویراست اول و دوم مسکو و نسخۀ شاهنامۀ جلال خالقی مطلق بوده است. متن مصحح پیش رو چون فاقد تفصیل نسخه بدل ها و توضیحات ضروری در چندی و چونی شیوه استدلالی کار تصحیح است، لابد متن علمی و انتقادی به مفهوم دقیق آن نیست. لیکن این شاهنامه فردوسی در قیاس با شاهنامه های چاپی معتبر موجود، واجد یک ویژگی است، چرا که مصحح افزون بر این که متن قدیم ترین نسخۀ شاهنامه-موزۀ بریتانیا متقدم بر ۶۷۵هـ را به عنوان نسخۀ اساس با اقدم و اصح نسخ دیگر مقابله و تصحیح کرده، از متون مصحح چاپی شاهنامه نیز که حاصل سه نحلۀ شاخص شاهنامه شناسی در ایران و انیران طی نیم قرن اخیر بوده سود جسته است. این متن در نسبت با متون مصحح موجود واجد یک ویژگی است و آن آمدن شکل بهبود یافته و به ظاهر سالم بسیاری از واژگان، ترتیب و ساختار برخی بیت ها و اصطلاحاتی است که همۀ شاهنامه های چاپی موجود، هر یک به نوعی اشکالی مغلوط، مبهم و یا مصحف از آنها ارائه داده اند.
در این پژوهش تمامی شاهنامه، از آغاز پادشاهی کیومرث پیشدادی تا پایان پادشاهی یزدگرد سوم ساسانی، بهدقت بررسی و همهی اعلام جغرافیایی مندرج در این اثر سترگ استخراج و شناسایی و با شرح و توضیح کامل معرفی شده است. اما محدودهی زمانی پژوهش ما به عهد تصنیف شاهنامه ختم نمیشود، زیرا به بیان دگرگونیها و تغییراتی هم پرداختهایم که تا به امروز در نام و عنوان مواضع جغرافیایی رخ داده است، بهگونهای که اگر از کوه و چشمه و دریا و شهری از زمان پیشدادیان و ضحّاک نام برده شده، اوضاع آنها تا زمان حاضر با استناد به منابع بعد از ساسانیان و نیز بر اساس پژوهشهای میدانی خودمان معلوم و معرفی شده است. از این رو، علاوه بر شاهنامه و منابع جغرافیایی و تاریخی مربوط به آن، از کتب ادبی و عرفانی و سایر اسناد مکتوب نیز بهره گرفتهایم. در نهایت، پیمایش و کاوش میدانی در ایران و ممالکت همجوار (عرصهی جغرافیایی شاهنامه) مکمل پژوهش کتابخانهایمان بوده است. نقشهی جامعی هم که به کتاب ضمیمه شده است خوانندگان را در شناسایی مواضع جغرافیایی شاهنامه یاری میدهد.