سروش

نویسنده: محمدحسن زورق
انتشارات: سروش

گفتگو با سی تن از شعرای انقلاب اسلامی
در سال ۱۳۸۶ و در آستانۀ سی‌امین سالروز پیروزی انقلاب، غربت شعر انقلاب مرا بر آن داشت که به شبکۀ چهارم سیما پیشنهاد کنم برای این مناسبت برنامۀ ویژه‌ای دربارۀ شعر انقلاب اسلامی تهیه و پخش کند. می‌دیدم برخی از شاعرانی که ده‌ها سال از فوت آن‌ها می‌گذرد در جایگاه شاعران معاصر هر روز مورد توجه قرار می‌گیرند، شاید تنها به این دلیل که در شعر با خدا خداحافظی کرده‌اند و عکس و تفصیلات و آثارشان با بهترین شیوه‌های هنری و در وسیع‌ترین سطح ممکن تهیه و پخش می‌شود و...

اطاق آبی نام کتابی از سهراب سپهری است. بر خلاف هشت کتاب که مجموعه اشعار سهراب سپهری است، اطاق آبی به نثر نگاشته شده‌است و شامل مطالبی دربارهٔ خاطرات و برداشت‌های فیلسوفانه او از دوران کودکی می‌باشد. این کتاب برای اولین بار بعد از مرگ سهراب ویراسته پیروز سیار در سال ۱۳۶۹ به چاپ رسید. در بعضی چاپ‌های کتاب، از جمله منبعی که در این مقاله از آن استفاده‌شده‌است، کتاب اطاق آبی به همراه دو نوشته دیگر (معلم نقاشی ما و گفت‌وگو با استاد) انتشاریافته‌است.

مطالعه پیوندها و پیوستگی های ادبیات و دیگر هنرها شاخه ای از دانش ادبیات تطبیقی است که در آن تأثیرهای متقابل ادبیات و آن هنرها و مانندگی ها و روابط میان ادبیات و آن هنرها واکاوی می شود. "مشت در نمای درشت" تحقیقی تطبیقی میان ادبیات و سینماست. حسینی سه هدف عمده را در تألیف این کتاب دنبال کرده است: نزدیک کردن دل و زبان ساکنان دو اقلیم ادبیات و سینما، تفسیر سینمایی ادبیات و تشریح ادبی سینما، و نگاه سینمایی به میراث ادبی.

نویسنده این کتاب، احسان عباس، اگرچه در ایران چندان شناخته شده نیست ولی پس از طلایه داران نقد ادبی معاصر عرب (چون عباس العقاد و طه حسین)، در رأس فهرست نسل دوم منتقدان معاصر عرب نشسته است. در آثار او دقت علمی و ذوق ادبی توأمان حضور دارند و واقع بینی و آگاهی از نیازهای روزگار کاملاً روشن است. احسان عباس (1920-2003 م.) در این کتاب، که نام اصل آن در عربی "فن الشعر" است حرف هایی می زند که از طرفی بیان تاریخچه شعر است و از طرفی رویکردها و نظریه های جهانی شعر. گفته های او در این کتاب به آسانی تعمیم پذیر استو مرزی (و از جمله مرز زبانی) نمی شناسد و حداقل برای فرهنگ های همجوار - که ما نیز از آن فرهنگ هاییم - از امکان انطباق بالایی برخوردار است. کتاب در اصل سه بخش دارد که هر کدام مستقل از دیگری است: در بخش اوّل از تطوّر تئوری شعر و در بخش دوم از تفاوت میان مکتب های شعر سخن می گوید و در بخش سوم به نقد و بررسی شعر عرب پرداخته است. ترجمه فارسی، آن بخش را ندارد. تئوری محاکات، ظهور رمانتیسم، جنبش ضد رمانتیسم، حرکت های ادبی کوتاه مدت، رئالیسم جدید، خیال و وظیفه شعر برخی از زیربخش های این کتاب اند.

کتاب حاضر، درواقع، بخش پنجم (ادبیات فولکلوری ایران) از شش بخش اثر معروف محقق و ایران‌شناس معروف چک، یان ریپکا، یعنی تاریخ ادبیات ایران است که آن را به زبان چکی در سال 1956 منتشر کرده است. فولکلور، سنت‌های شفاهی و فرهنگ یک قوم را گویند که به هیئت افسانه، چیستان، ترانه، داستان، و ضرب‌المثل باقی مانده باشد. کتاب حاضر در نهُ بخش به این مباحث می‌پردازد: 1. ادبیات فولکلور حماسی ایران (داستان‌ها و افسانه‌های پهلوانی)، 2. ادبیات سرگرم‌کننده در ادبیات فولکلور ایران (ادبیات تعلیمی و داستان‌های حیوانات و ادبیات طنز)، 3. ادبیات فولکلور مکتوب (رما ن‌ها و افسانه‌های تخیّلی در کتابچه‌های چاپی)، 4. تأثیر ادبیات فولکلور بر ادبیات نوین فارسی و تاجیکی، 5. ادبیات فولکلور مذهبی، 6. ادبیات نمایشی فولکلور ایران (تعزیه و تئاتر عروسکی و خیمه‌شب‌بازی)، 7. شعر فولکلور (رباعی و ترانه‌های تغزلی و حماسی)، 8. کلمات قصار و دوبیتی‌های فولکلور، 9. معمّا و ضرب المثل.