دفتر روشنایی

ذهن ذن، ذهن آغازگر مقدمه‌ای کلاسیک برای تمرین دادن و به تعبیری محبوب‌ترین کتاب ذن در آمریکاست. این کتاب از روی گفتارهای شونریو سوزوکی، یکی از اثرگذارترین معلمان معنوی قرن بیستم، گردآوری و ثبت شده است. سوزوکی دو دهه‌ی آخر زندگی‌اش را در مراکز اقماری تمرین ذن در غرب امریکا به تدریس پرداخت. سوزوکی در این کتاب بی‌پیرایه و صریح حرف می‌زند. او از بودیسم در مقام مذهب یا فاسفه راززدایی می‌کند و مدام توجه ما را به سمت تمرین ساده و کاملِ نشستن سوق می دهد تا بلکه ذهن خود را از راه مراقبه تصفیه کنیم.

سیدرضا فیض درباره انگیزه‌اش از نگارش این اثر در بخشی از مقدمه کتاب چنین می‌گوید: «آشنایی نگارنده با ابن‌عربی به دوران کودکی‌ام برمی‌گردد، ‌زمانی که پدران گرانبهاترین یافته‌های خویش را به فرزندان می‌سپرند. به یاد دارم که پدرم،‌ که خود عالمی وارسته و عارفی راه رفته بود، ‌از محیی‌الدین ابن‌عربی به حرمت یاد می‌کرد و او را می‌ستود، ‌همین ستایش پدر بود که مرا به جست‌وجو در آثار ابن‌عربی و دیگر عارفان واداشت. خدای از او خشنود باد! و آشنایی‌ام با مشایخ ابن‌عربی سالها پیش با مطالعه کتاب صوفیان اندلس به زبان فرانسه آغاز شد.» ‌

کتاب عارفی از الجزایر که به شرح احوال و معرفی و ترجمهٰٔ آثار شیخ احمد العلوی اختصاص دارد حاصل سالها تحقیق و مطالعهٔ مارتین لینگز در زمینهٔ تصوف اسلامی بخصوص طریقت شیخ علوی است. این کتاب نخستین بار در سال 1961 با عنوان قدیسی مسلمان در قرن بیستم منتشر شد. عنوان کتاب در غرب بسیار گویا و حائز اهمیت است و درک مقصود مولف از انتخاب آن نزد کسانی که با بحران دین در غرب آشنایی دارند دشوار نیست. آرتور جان آربری، مستشرق انگلیسی، در خاتمهٔ کتاب خود به نام تصوف اظهار داشته بود که تصوف چیزی است که دورهٔ آن خاتمه یافته و طریقتی که غزالی ها و ابن عربی ها و مولوی ها بدان تعلق داشتند زمانش سپری شده است و هرگز تکرار نخواهد شد. این طرز تفکر در غرب کم و بیش میان مستشرقان در نیمهٔ اول قرن حاضر شایع بوده استا. عنوان کتاب لینگز دقیقا در رد این مدعاست. از نظر لینگز که خود از نزدیک با اسلام و بخصوص با یکی از فرقه های تصوف و پیروان شیخی عارف آشنا بوده نه تنها طریقت و معنویت اسلامی نمرده، بلکه حی و حاضر، لااقل تا آنجا که وی مطلع بوده، در همسایگی اروپا یعنی در کشور الجزایر وجود داشته است.

بر اساس نسخۀ قونیه و مقابله با تصحیح و طبع نیکلسون. تصحیح، مقدمه و کشف الابیات از قوام الدین خُرّمشاهی. این تصحیح چهار ویژگی قابل توجه دارد: نخست) اعرابگذاری در موارد لازم. دوم) کشف الابیات. سوم) نسخۀ اساس آن کهن ترین و اصیل ترین نسخۀ بدست آمده (مکتوب به سال ۶۷۷ق) از مثنوی است. چهارم) با تصحیح نیکلسون مقابله شده و تمامی تفاوتها و اختلافها در پای صفحه آمده است.

مثنوی گلشن راز مهم ترین و مشهورترین اثر منظوم محمود شبستری است که در بردارندهٔ اندیشه های عرفانی وی می باشد. با وجود حجم اندکش، این کتاب یکی از یادگارهای پرارزش و بلندنام ادبیات عرفانی کهن فارسی است، که در آن بیان مفاهیم صوفیانه با شور، شوق، و روانی ویژه ای همراه گردیده است. مطابق شیوه معمول عطار و مولانا، در این جا نیز، از حکایات و تمثیلات برای بیان و عرضهٔ موثر معانی عرفانی و حکمی استفاده شده است.

این مقاله‌ها، بخشی از مقاله‌هایی است که در خلال سال‌های تدریس نویسنده و تحقیق در قلمرو عرفان، به فکرش رسیده و نوشته است؛ و البته فکر نمی‌کرده است که روزی به این صورت در یک کتاب منتشر شود. اگر پاره‌ای از مطالب در چند مقاله با موضوع و مضمون متفاوت تکرار می‌شود، به سبب از دست رفتن استقلال مقاله‌ها در نتیجه‌ی وابسته نمایی آن‌ها در یک کتاب است.

علی شریعتی(۱۳۵۶-۱۳۱۲)، نو اندیش دینی است. «چه نیازی است به علی؟» حاصل کنفرانسی از دکتر علی شریعتی است که در ۱۶ آبان ۱۳۵۰ در حسینیه ارشاد ایراد شده است. «علی، تنهاست» سخنرانی دیگری است که در تالار حسینیه ارشاد در ۱۱ آذر ۱۳۴۸ انجام شده است. متن پیاده‌شده از نوار را خود دکتر شریعتی ویرایش و تصحیح کرده است. در بخشی از کتاب می‌خوانیم: « نمی‌دانیم! این، درد است؛ چه، قبل از هر شعر، هر ستایش و هر تجلیل از علی و حتی قبل از محبت علی، معرفت علی است که نیاز زمان ما و جامعه ماست. محبت بی‌معرفت ارزش ندارد، بت‌پرستی است. علی‌اللهی‌ها که بیشتر از همه او را بزرگ می‌شمارند و از او تجلیل می‌کنند و دوستش می‌دارند و حتی پیامبران را فرستاده او می‌دانند، چرا این همه احساساتشان و این ولایت‌شان یک پول نمی‌ارزد؟ این گونه مدح‌ها و محبت‌ها در میان همه ملت‌ها نسبت به معبودشان، پیغمبرشان، قهرمانان‌شان و مقدسات‌شان هست و هیچ ارزشی ندارد. معرفت است که باارزش است. علی اگر یک رهبر است، یک امام است و یک نجات‌بخش است و مکتب او اگر روح یک جامعه است، اگر راه یک جامعه است و اگر نشان‌دهنده مقصد حیات و کمال انسان است، در آشنایی با مکتب او و آشنایی با شخصیت اوست، نه محبت تنها نسبت به کسی که نمی‌شناسیم؛ زیرا اگر محبت تنها بدون آشنایی ثمری می‌داشت، باید به نتایج بزرگ می‌رسیدیم، زیرا امکان ندارد جامعه‌ای و ملتی علی را بشناسد و درست بفهمد و از شکنجه‌آمیزترین و سخت‌ترین محرومیت‌هایی که جامعه‌های عقب مانده دارند رنج ببرد.»

کتاب زندگی مولانا جلال الدبن محمد بلخی
پدیدآور: بدیع‌الزمان فروزانفر
انتشارات: کتاب پارسه نوشته بدیع الزمان فروزانفر یکی از معتبرترین کتاب هایی است که در شرح احوال و زندگانی مولانا و پدر او سلطان العلما و یاران برگزیده وی صلاح الدین و حسام الدین و شمس الدین و برهان الدین محقق و پسرش سلطان ولد تالیف شده است و مطالعه آن برای کسانی که می خواهند مولانا را بشناسند و با زندگی و زمانه او آشنا شوند و از تربیت اصلی و سیر معنوی او آگاهی یابند ضروری شمرده می شود. اکثر روایت هایی که امروز درباره مولانامی گویند و می نویسند از این کتاب اقتباس شده است.

فیه مافیه
مولانا جلال الدین بلخی
تصحیح و توضیح: دکتر توفیق ه. سبحانی
انتشارات: پارسه کتاب های صوفیان معمولا چهار مقوله اصلی دارند: 1. کتاب هایی که به طریقت و مسائل آن می پردازند مثل کشف المحجوب 2. تذکره ها و کتب مناقب مانند تذکر ه الاولیا عطار 3. مکتوبات مثل نامه های عین القضات همدانی 4. ملفوظات کهشامل مقالات و معارف و گاهی مجالس است نظیر فیه مافیه. فیه مافیه بیشتر شامل سخنانی است که در مجالس دوستانه از سوی افرادی که به دیار مولانا می آمدند یا محافلی که مولانا خود در آنها حاضر می شد مطرح شده است و مولانا در پاسخ یکی از حاضران یا چند تن از آنها در تفسیر آیه ای، یا شرح حدیثی یا توضیح بیتی مطالبی بیان کرده است. ظاهرا در پاره ای موارد مولانا خود مطلبی را عنوان می کرده و توضیح می داده است. گروهی آن گفته هارا می نوشتند و احتمالا بعد آنها را مقابله می کردند. گویا چنانچه در نسخه ای از فیه مافیه قید شده، مولانا بعضی مطالب را قبلا یادداشت می کرده، کاتبی قید کرده است که قسمت هایی را از خط مولانا و بخشی را از خط خلیفه او حسام الدین چلبی نقل کرده است.

هنراسرارآمیز
نویسنده: میرچا الیاده
انتشارات: پارسه
مترجم: مینا غرویان
کتاب هنر اسرار آمیز نوشته‌ی میرچا الیاده، معرفتى به خواننده مى‌دهد که نه تنها مى‌تواند با منشأ آیین‌هاى دین اسلام به منزله‌ی دینى تمام‌ عیار که دربردارنده تمامى مناسک و اسرار تاریخ معنوى انسان است، آشنا شود، بلکه هم‌چون کیمیاگر، با تشرف به هزارتوى تغییر و تحول، خود را نیز متعالى سازد و در نهایت دریابد چگونه مى‌تواند با به کمال رساندن گوهر مادى خود به حیات جاودانى دست یابد. کتابی است که نه تنها به بسیاری از سوال های پژوهشگران متفکر مربوط به منشأ باورهای هستی بخش انسان ابتدایی، و نیز انسان مدرن پاسخ می دهد، بلکه روشن می سازد کدام باور آدمی به عالم هستی و به او انگیزه حیات و بقا داده و می دهد. باور به این که آسمان گنبدی است نگهدارنده، و رعد و صاعقه اش شمشیر خدایان به منظور حفاظت انسان از خرابکاری های شیاطین؛ یا باور مدرن که بر اساس آن کهکشان بی انتهای ما با همه درخشندگی و زیبایی هیچ پایه مستحکمی ندارد و همه حیات بشری رو به زوال است و اینکه کدام یک از این دو جهان بینی اطمینان بخش و امید آفرین است؟ در این کتاب، میرچا الیاده (Mircea Eliade) با باریک بینی و موشکافی به درون رفتارهای اجتماعی و مناسکی انسان ابتدایی نقب زده و اسرار آیین های بازمانده ی امروزی را کشف کرده است. او به عصری از تاریخ فرهنگی انسان توجه کرده که بیش ترین اثر را هم بر آفرینش اساطیر و مناسک داشته و هم در توسعه صنعتی و بستر تفکرات غریبه عصر حاضر تأثیری شگرف داشته است: عصر آهن، که منشأ عجیب ترین و شگفت انگیزترین فعالیت ها و تفکرات در سراسر کره خاکی بوده است.