درباره ادبیات

کتاب «پنج شاعر بزرگ ایران: برگزیده مقالات دانشنامه زبان و ادبیات فارسی» به سرپرستی اسماعیل سعادت و به کوشش مژگان گله‌داری منتشر شده است. مقالات این کتاب پیش‌تر در مجلدات دانشنامه زبان و ادب فارسی منتشر شده است. در معرفی ناشر از این کتاب آمده است: «پنج شاعر بزرگ ایران» با مقاله بلندی به قلم جلال خالقی‌مطلق درباره فردوسی آغاز می‌شود. مقاله دوم این مجموعه نیز به بررسی زندگی و روزگار سعدی، آثار، طنز، سیاست و اخلاق نزد او و شهرت و محبوبیت او در جهان می‌پردازد.

کتاب «نامه‌های خاموشان» که به کوشش محمد افشین‌وفایی و شهریار شاهین‌دژی گردآوری شده است، عنوان مجموعه‌اس شامل نامه‌های تنی چند از فرهیختگان ادب به استاد فرزانه ایرج افشار است؛ بزرگانی همچون مهدی آذریزدی، احمد آرام، جلال آل احمد، مهدی اخوان ثالث، عباس اقبال آشتیانی، مهندس مهدی بازرگان، صمد بهرنگی، ابوالقاسم انجوی شیرازی و… «نامه‌های خاموشان»، عنوانی که ایرج افشار برای این کتاب برگزید، از جنبه‌های گوناگونی مهم است: حالات شخصی نویسندگان آن‌ها را – که اغلب اشخاص سرشناسی هستند – در بعضی از گوشه‌های زندگی شان باز می نماید. گاه بیانگر کیفیت فضای فرهنگی – اجتماعی و تا حدی سیاسی روزگاری است که نامه‌ها در آن به رشته‌ی تحریر درآمده‌اند. نظر نویسندگان را درباره‌ی بعضی کتاب‌ها، مجلات، اشخاص و یا حوادثی که روی داده، منعکس می کند. از طرفی این نامه‌ها نمودار نوع روابط نویسندگان‌شان با ایرج افشار هم هست.

در بازار گرم حافظ شناسی کتاب گمشده لب دریا دفتری پربرگ و بار است. چاپ نخستین کتاب در سال 1382، در 22+ 524 صفحه به وسیله انتشارات سخن به بازار کتاب عرضه شده بود. این کتاب به تازگی با همین ویژگی ها تجدید چاپ شده و چاپ سوم بهانه ای برای معرفی و مروری بر آن است. موضوع کتاب تأملی در معنا و صورت شعر حافظ است که نویسنده آن، تقی پورنامداریان، با تأملی دیگر و رویکردی جدید، ویژگی های شعر حافظ یا همان «لطایف و ظرایف» آن را موشکافی کرده است، به گونه ای که خواننده با نکات و دقایق و مطالب متنوع و گاه متفاوت با آنچه تاکنون درباره حافظ گفته و نوشته شده است، رو به رو می شود.

محمد مختاری در این‌کتاب به بررسی درک و تصویر انسان در شعر گذشته تا امروز ایران پرداخته است. او در این‌راه، شباهت و تفاوت‌های درک و دریافت شاعران معاصر را هم بررسی کرده است. سیر تطور و تکامل اندیشه مدرن جهان ازجمله مسائلی است که او در تحلیل‌های خود در این‌کتاب از آن بهره برده است. بررسی شاعران کلاسیک و ۴ شاعر معاصر یعنی نیما یوشیج، احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث و فروغ فرخزاد هم برای بررسی مفهوم «درک حضور دیگری»‌ از دیگر موضوعاتی است که مختاری در این‌کتاب مورد توجه قرار داده است.

اگر بخواهيم انديشه مهم دانش معاصر را در گوناگون‌ترين جلوه‌هايش جمع آوريم، مشكل بتوان طرحی مناسب‌تر از ساختگرايی يافت. در علوم معاصر، هر دسته از پديده‌ها نه همچون توده‌ای مكانيكی بلكه به صورت مجموعه‌ای ساختمند بررسی می‌شود و طبعا وظيفه اصلی، همانا آشكار ساختن قوانين درونی اين نظام است؛ خواه اين قوانين ايستا باشد و خواه پويا. چنين می‌نمايد كه آنچه هسته مركزی مطالعه علمی را تشكيل می‌دهد، ديگر انگيزه برونی نيست، بلكه ملزومات درونی رشد و تكامل است.

کتاب "من بامدادم سرانجام" اثری است به کوشش "سعید پورعظیمی" که "مجموعه مقالات درباره ی احمد شاملو" را در برمی گیرد. "سعید پورعظیمی" علاوه بر نوشته ها و مقالات موجود، همتی پولادین به کار بست و با برخی از هم قطاران، دوستان و همکاران شاملو که هر یک در گوشه ای از جهان می زیستند، با وجود دشواری دسترسی، ارتباط برقرار نمود تا از تازه ترین نوشته ها که متعلق به برجسته ترین نویسندگان است در کتاب "من بامدادم سرانجام" مطلبی آمده باشد. "سعید پورعظیمی" نهایتا شصت و پنج "مقاله درباره ی احمد شاملو" را برگزیده و آن ها را در هفت فصل تدوین نموده است. در مقدمه ی "من بامدادم سرانجام"، "سعید پورعظیمی" درآمدی دلپذیر با نثری گیرا در یادبود شاملو، زندگی او و چگونگی شکل گیری این اثر ارائه داشته است. فصل نخست با عنوان "شعر رهایی است"، مجموع چهارده مقاله را در بر گرفته که شاملو را از زاویه ی شعرش بررسی می کنند. فصل دوم با نام "کارنامه بامداد"، هفده مقاله در باب کارنامه ی فرهنگی و شخصیت شاملو ارائه می کند. فصل سوم که "خاطره نزدیک قرن ها" نام دارد، حاوی بیست و یک مقاله از خاطره ی رفاقت های بامداد است. فصل چهار با عنوان "زبان و جهان شفاهی"، چهار مقاله از پژوهشگران فرهنگ عامه است که کتاب "کوچه" را مورد نقد و بررسی قرار داده اند. فصل پنج با عنوان "بلاغت محاورات"، شش مقاله درباره های ترجمه های شاملو را دربرداشته و فصل ششم با نام "بادیه در کف"، تک مقاله ای در مورد آثار داستانی اوست. فصل هفتم و پایانی کتاب با عنوان "نگرانی های شاعر"، شامل دو مقاله است که سخنرانی مشهور او در دانشگاه برکلی را مورد بررسی قرار داده است. در پیوست انتهای کتاب نیز بخشی با عنوان "در تو نظر می کنم بامداد" موجود است که عکس های منتشر نشده ی شاملو را در بردارد .