به امید دیدار در آن دنیا

کسانی که گمان می‌کردند این جنگ به‌زودی پایان می‌گیرد، از مدت‌ها پیش مرده بودند و دقیقآ در همین جنگ. به‌همین دلیل هم آلبر موقعی که در ماه اکتبر شایعهٔ متارکهٔ جنگ به گوشش رسید با شک و تردید با آن برخورد کرد. همان‌گونه که تبلیغات آغاز جنگ را که به‌طور مثال ادعا می‌شد گلوله‌های بُش‌ها (آلمانی‌ها) چنان شل و ول هستند که مانند گلابی‌های خیلی رسیده روی اونیفورم آدم پخش می‌شوند، باور نداشت. در این تبلیغات گفته شده بود که سربازان فرانسوی هنگام اصابت این گلوله‌ها قاه‌قاه می‌خندند. آلبر طی چهار سال جنگ همقطاران زیادی را دیده بود که با این گلوله‌های خنده‌آور آلمانی‌ها مرده بودند.

به‌همین علت هم نزدیک‌بودن متارکهٔ جنگ را به همان اندازهٔ جادوگری، نادرست می‌پنداشت: هرقدر آدم بیش‌تر به‌امید صلح بنشیند، برای خبرهایی که نزدیک‌بودن آن را اعلام می‌کنند، اعتبار کم‌تری قایل است، مثل این‌که بخواهد سرنوشت بد را از خود دور کند. با این تفاوت که این خبرها روزبه‌روز دامنه و قوت بیش‌تری پیدا می‌کردند و همه می‌گفتند جنگ به‌زودی به‌پایان خواهد رسید. حتا بحث‌های مطرح‌شده در مجلس شورا دربارهٔ از خدمت مرخص‌کردن سربازان سالمندتری که سال‌ها در جبهه مانده بودند، به گوش‌شان رسید. موقعی که سرانجام متارکهٔ جنگ چشم‌انداز منطقی‌تری پیدا کرد، امید جان سالم دربردن و به خانه و زندگی برگشتن در دل بدبین‌ترین افراد ریشه دواند. درنتیجه موضوع حمله دیگر هیچ‌کس را به‌هیجان نمی‌آورد. شایع بود که لشکر صدوشصت‌وسوم قرار است با حمله‌ای هجومی از رود موز بگذرد، عده‌ای هم می‌گفتند درگیری با دشمن هنوز ادامه خواهد داشت. آلبر و همقطارانش پس از پیروزی متفقین در فلاندر، آزادسازی لیل، شکست و فرار اتریشی‌ها و تسلیم بی‌قیدوشرط ترک‌ها، خیلی کم‌تر از افسران و فرماندهان به درگیری‌هایی جدید اعتقاد داشتند. به‌ثمررسیدن حملهٔ ایتالیایی‌ها، موفقیت انگلیسی‌ها در تورنه و امریکایی‌ها در شاتی‌یون... برای همه نشانهٔ پایان جنگ به‌شمار می‌رفت. بیش‌تر افراد واحد برای اعلام آتش‌بس دقیقه‌شماری می‌کردند و میان خود و کسانی که هنوز دل‌شان می‌خواست از آخرین فرصت برای کشتن چند آلمانی استفاده کنند، خط فاصله‌ای ایجاد کردند و درانتظار پایان جنگ به‌آرامی به دودکردن سیگارهاشان و نوشتن نامه مشغول شدند.