حافظ اندیشه

ما همه حافظ را خیلی دوست می داریم و برایش مقام بسیار بلندی قائلیم ولی او را خیلی کم می شناسیم و حتی عموما نمی دانیم پدرش چه نامی می داشته و از مجا و برای چه به شیراز آمده بوده است و چه شغل و کاری به او آب و نان می داده است و آیا حافظ برادر و خواهر هم می داشته است یا نه و حافظ فرزند منحصر به فرد او بوده است و آیا پدرش با علم و معرفت سروکاری داشته و دارای وسیله کافی بوده که فرزند خود را به مکتب و مدرسه بفرستد؟

شمس‌الدین محمد شیرازی متخلص به حافظ و ملقب به لسان‌الغیب، شاعر و غزلسرای بزرگ ایرانی، در قرن هشتم، در شیراز متولد شد. وی در جوانی به آموختن قرآن و ادب عربی و علوم اسلامی پرداخت و در تفسیر و کلام وحکمت و ادب تبحر یافت. قرآن را از حفظ بود و به همین سبب، تخلص حافظ را برای خویش گزید. روزگار جوانی حافظ با پادشاهی شاه شیخ ابو اسحاق اینجو مصادف بود؛ کسی که ممدوح حافظ واقع شد. دورۀ پادشاهی امیر مبارزالدین محمد مظفر که توام با سخت‌گیری و تعصب بسیار بود، ظاهرا موجب نارضایتی شاعر بود، اما پسران او شاه‌شجاع و شاه‌ منصور، مورد توجه و ممدوح حافظ بودند. اواخر عمر شاعر با استیلای امیر تیمور بر فارس مصادف بود. حافظ شاید به سبب علاقۀ وافر به شیراز یا به جهان دیگر برخلاف هم‌وطن خود، سعدی، چندان به مسافرت رغبتی نشان نداده است و ظاهرا جز به یزد و هرمز از شیراز به جای دیگری نرفته است. حافظ با آن که چندین قصیدۀ عالی و چند منظومۀ کوتاه و رباعی و قطعات دارد، شهرتش بیش‌تر در غزلسرایی است. وصف عشق و شراب و مستی و بیزاری از ریا شعر او را رنگی خاص بخشیده است و با آن که شاعر غالبا نظر خوشی دربارۀ صوفیه ندارد، در بعضی موارد کلام او یادآور مطالب و مقاصد صوفیه است. در حقیقت تعلیم حافظ، آمیخته‌ای از فلسفه و عرفان اسلامی که از رندی و آزاداندیشی اهل شک و حیرت سرچشمه گرفته است. دیوان حافظ نخستین بار به وسیلۀ یکی از شاگردان و با نام "محمد گل‌اندام" تدوین یافته است. کتاب حاضر نگاهی است بر آثار و افکار و احوال حافظ که در دو جلد به هم پیوسته به چاپ رسیده است. بخش نخست کتاب به تاریخ عصر حافظ یا تاریخ فارسی و ایالات مجاور آن در قرن هشتم و بخش دوم به تاریخ تصوف در صدر اسلام و تحولات مختلف آن از صدر اسلام تا عصر حافظ اختصاص یافته است.

حافظ جاوید
هاشم جاوید
توضیح دادن دشواری‌های ابیات و غزلیات دیوان حافظ در این نوشته تحقیقی ، مؤلف به بررسی مضامینی می پردازد که حافظ با وام گیری از قرآن آن را در تاروپود شعر خود جای داده و نیز آنچه از نظامی شاعر پیش از خود بهره گرفته است. در آخر نیز به تفسیر ۶۸ واژه و مضمون خاص نظیر اشک غماز ، در خرابات مغان ، در میخانه ببستند ، خونین کفنان و ... می پردازد. ساختار غزل هاي او وصف عشق و شراب و مستي و بيزاري از ريا و دورويي و سالوس مسلكي ؛ به شعر وي رنگ خاصي بخشيده است. در واقع اشعار خواجه سراسر پوشيده از مفاهيم فلسفي و عرفاني اسلامي است و از رندي و آزاد انديشي چاشني گرفته است. صوفي ار باده به اندازه خورد نوشش باد ود نه انديشه اين كار فراموشش باد ... پير ما گفت خطا بر قلم صنع نرفت آفرين بر نظر پاك خطا پوشش باد

خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی که با لقب لسان الغیب، نامی بزرگ در زمینه ی شعر و ادب پارسی و به نوعی اعتبار آن محسوب می شود، شاعر خوش ذوق و بی نظیر قرن هشتم هجری است که شعر و غزل ایرانی را با سروده های خود به جهانیان معرفی کرده است. این شاعر بلندآوازه به دلیل از بر داشتن و تسلط کامل بر کلام آسمانی، لقب حافظ را به شانه می کشید و عمده ی غزل های او با سبک عراقی سروده شده است. گیرایی کلام و غزلیات حافظ به نحوی است که پژوهندگان و ادیبان زیادی را در سراسر جهان شیفته ی خود ساخته و از این رو بسیاری از بزرگان اهل ادب، زندگی هنری خود را وقف شناسایی حافظ و بهتر شناساندن او به جهانیان کرده اند. یکی از این ادیبان بزرگ، نویسنده و مترجم شهیر ایرانی، استاد بهاءالدین خرمشاهی می باشد که همچون حافظ به قرآن کریم علاقمند بوده و از قرآن پژوهان و ایضا حافظ پژوهان توانای ایرانی است. از وی تالیفات زیادی در زمینه ی حافظ و آثار او به جا مانده که یکی از مهم ترین آن ها، حافظ نامه است که شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار حافظ می باشد. خرمشاهی در این دوره ی دو جلدی، دویست و پنجاه غزل از دیوان حافظ به تصحیح غنی قزوینی را از جهت دشواری ها و پیچیدگی، نمادشناسی، تفسیر و سخن شناسی حافظ بررسی کرده و در مقدمه ای مفصل، به تاثیراتی که حافظ از گذشتگان گرفته پرداخته است. وی این تاثیرات را با ذکر نمونه و مثال توضیح می دهد و این شرح چنان واضح و جامع است که خواننده علاوه بر آشنایی با ظرافت های غزل حافظ، با سبک عراقی نیز به خوبی آشنا می شود.

حافظ
قطع پالتویی
بر اساس نسخه خطی از تصحیح مرحوم قدسی

حافظ
قصاید، غزلیات، مثنوی، ساقی نامه، مقطعات، رباعیات
انتشارات ققنوس
دیوان حافظ بر اساس نسخه تصحیح شده غنی-قزوینی به کوشش رضا کاکایی دهکردی

دیوان حافظ به انضمام فال

دیوان حافظ به کوشش خلیل خطیب رهبر