آموزشی

مهدی اخوان ثالث در طول دهه‌های گذشته همواره مورد توجه علاقمندان به شعر و ادبیات بوده است. شعر او که نشانه‌ای است از آینه وجودی‌اش، ساده اما محکم بود. اخوان ثالث توانست با استفاده از زبان کهن و تلفیق آن با نگاهی نو، ساخت نمادهای متعدد و خلاقانه، هنجارگریزی‌های هنرمندانه و ... نام خود را در میان سرآمدان شعر معاصر ثبت کند. او با از سر گذراندن تجربه‌های مختلف روحی، گاه شاعری سنت‌گراست و گاه شاعری اجتماعی. گاه به وضع موجود معترض است و گاه منتقد و مصلح اجتماعی؛ از این‌رو شاعر شعرها و اندیشه‌های او با شاعری پویا مواجه است؛ شاعری که کلمات را بیهوده خرج نمی‌کند. اخوان ثالث شاعر برجستۀ معاصر در پاییز ۱۳۵۸، برای اولین و آخرین‌بار در جایگاه تدریس در دانشکده‌ ادبیات دانشگاه تهران قرار گرفت. موضوع درس او نقد و بررسی شعر معاصر بود که مباحث آن کلاس بخش اصلی این کتاب را تشکیل می‌دهد؛ اما چون به علت وقت محدود کلاس همۀ نظرگاه‌های او دربارۀ شعر معاصر ایران در آن کلاس بیان نشد، چند مقالۀ انتقادی وی که حاوی این نظرگاه‌ها بود، در ادامه‌ مباحث کتاب قرار گرفته تا خواننده بتواند همۀ‌ نظرگاه‌های اخوان ثالث درباره‌ شاعران هم‌روزگار خود را که نام آنها در فهرست مطالب کتاب آمده است، پیش چشم داشته باشد.

در این مجموعه، مقاله هایی در زمینه نقد شعر و معرفی شاعران فراهم آمده است .مقاله ها در سه بخش کلی ((فلسفی نظری))، ((نقد شعر)) و ((معرفی)) تنظیم شده اند .بخش اول، شامل این مباحث است: صدق در شعر، بحثی در تصویر، شعر سیاسی، نوع و فرد در ادبیات و فلسفه. مباحث بخش دوم بدین قرار است: اخوان شاعر حالت ها، نقش اخوان در تثبیت شعر نیمایی، فروغ فرخزاد در رفتار با تصاویر، تاملی در شعر سیمین بهبهانی، ...در بخش سوم ((امیلی دیکنسون)) و ((سیلویا پلات)) معرفی شده اند .این بخش با نمونه هایی از اشعار نامبردگان همراه است.

«شعر پارسی» در واقع گزیده‌ای است از آثار شاعران زبان فارسی، از دیرباز تا امروز، همراه با شرحی از تحولات صوری و محتوایی شعر فارسی. کتاب از دو بخش تشکیل شده است. در بخش اول که «شعر فارسی در یک نگاه» نام دارد، نویسنده به صورت مختصر و در عین حال جامع، تاریخ تطور شعر فارسی را در حوزۀ صورت و معنی ارزیابی کرده و پیوند میان تحولات تاریخی و فکری و شعر فارسی را بازگو کرده است. همچنین در این بخش به اختصار به ویژگی‌های شعر شاعران برجستۀ فارسی نیز پرداخته است. بخش دوم، «دفتر شعر» است که از نظر حجم بدنۀ اصلی کتاب را می‌سازد و در آن، آثاری از حدود یکصد شاعر زبان فارسی از قرن چهارم هجری تا عصر حاضر گرد آمده است. شعرها از نواحی گوناگون قلمرو زبان فارسی، با سبک‌ها و قالب‌های گوناگون انتخاب شده است، به گونه‌ای که بیشتر شعرهای معروف زبان فارسی را در این قسمت می‌توان یافت. در یادداشت نویسنده می‌خوانیم: «مخاطبان کتاب کسانی‌اند که بخواهند بدون نیاز به منابع گوناگون تاریخ ادبیات و دیوان‌ها و مجموعه شعرهای شاعران، با نمونه‌های برجستۀ شعر فارسی و سیر تحوّل آن آشنا شوند. از جانبی این کتاب مکمّلی برای مجموعۀ آموزشی شعر روزنه است که پیش از این برای آشنایی با عناصر و سبک‌های شعر نوشته‌ام.» گفتنی است که کتاب «شعر پارسی» بار اول در سال ۱۳۷۹ از سوی مؤسسۀ انتشارات ضریح آفتاب منتشر شده و آنچه در این چاپ عرضه شده است، یک بازنگری و ویرایش مفصل به خود دیده و مباحث و نمونه‌های شعر آن تا حدودی به‌روز شده است.

روزنه: مجموعه آموزش شعر
نویسنده: محمدکاظم کاظمی
انتشارات: سپیده باوران

شعر پدیده‌ای است که غالب افراد جامعۀ بشری با آن سروکار دارند و هریک از این افراد بنا بر سطح فهم خود و انتظاری که از شعر دارد، می‌تواند تعریفی برایش داشته باشد. بنابراین نمی‌توان به طور مطلق تعریفی ارائه کرد و گفت که «شعر همین است و جز این نیست». روزنه یک مجموعۀ آموزشی شعر است‌؛ ولی کوشیده‌ شده شیوۀ ارائۀ مباحث‌، بیشتر توصیفی و تحلیلی باشد. هدف در این کتاب‌، آموزش اصول و فنون شاعری است‌، نه گردآوری گزینه‌ای از شعرهای برتر فارسی‌. پس مثال‌های شعری که در متن دیده می‌شود، فقط وسیله‌ای است برای درک بهتر مفاهیم. نگارنده در این کتاب بر آن بوده تا شرح قواعد و مسائل فنی شعر، با تحلیل‌های زیبایی‌شناسانه از آنها همراه باشد تا از سویی شکل آموزشی اثر حفظ شود و از سویی جوانب هنری و ذوقی فروگذاشت نشده باشد.