موسیقی بلوچی به یاد استاد فیض محمد دگارزهی
استاد فیض محمد بلوچ معروف به پیزک دگارانی، از طایفه دُرزاده، در حدود سالهای ۱۲۹۰ یا ۱۲۹۱ شمسی، در روستای دگاران، از توابع شهرستان قصر قند، در استان سیستان و بلوچستان دیده به جهان گشود. وی این امکان را یافت که طنین نوازندگی و خوانندگی بلوچی را با اجراهای زیبایش، به کشورهایی مانند کره جنوبی، روسیه، اسپانیا، آمریکا، فرانسه، الجزایر، لبنان و اندوزی برساند.
در برابر هم صف کشیده اند، سپاه حق و باطل. اولیاخوان ها با لباس های سبز و اشقیاخوان ها با لباس های قرمز. هر دو گروه با شمشیر و زره و کلاه خود و اسب ها و خیمه ها و زنان و کودکان هم آن وسط. همه ساکت هستند و ناگهان صدای پیشخوانی بلند می شود. حضار با دقت به این «اپرای تراژیک» گوش می دهند و با خود فکر می کنند امروز چندمِ محرم است و قرار است شاهد کدام مجلس باشند: طفلان مسلم، سکینه و رقیه، قاسم، حُرّ بن یزید ریاحی، علی اکبر، علی اصغر، عباس، یا شهادت امام (ع)... آلبوم «پیشخوانی در تعزیه» بیش از آنکه یک اثر موسیقایی باشد، اثری پژوهشی است؛
«خونین دلان» اثری موسیقایی شامل بازخوانی نوحه های «حسین بابای مشگین» است. این آلبوم عاشورایی در سه لوح فشرده عرضه شده و توسط «حاج عباس کیاماری» و فرزندش «فرهاد کیاماری» بازخوانی شده است. «حسین بابای مشگین» با ابداع سبک «زمینه خوانی» تحولی در سبک عزاداری به وجود آورد. در «زمینه خوانی» هر نوحه شرح حال کامل یکی از شهدای کربلا یا ائمه معصومین با استناد به مقاتل و احادیث سروده می شد. «حسین بابای مشگین» مجموعه نواهای این اثر را با تسلط بر دستگاه های موسیقی و ردیف آوازی، آهنگ سازی کرده و اینک پس از گذشت سال ها و با روایت نسل به نسل این نوحه ها بازخوانی شده است.
آلبوم دریاب و دریاب اثری است از گروه راه سوم، با صدای محیالدین شعبانی و تنظیم حمید حاصلی. دریاب و دریاب، اولین آلبوم رسمی این گروه محسوب میشود. این آلبوم شامل نه قطعه در دستگاههای موسیقی ایرانی است. آنچه در این آلبوم قابل توجه است استفاده از دو زبان کردی و فارسی و از دیگرسو برخورداری از دو نوع سازبندی بر حسب بافت ملودی و شخصیت آنهاست. در اثر حاضر سعی بر این بوده خصوصیات تکنیکال موجود در سازبندی انتخابی و همچنین تاثیرپذیری از شعر و شخصیت ملودیک قطعات در تنظیم آنها منظور شود. از نوازندگان این آلبوم میتوان به آرمان عامری، فرزاد عندلیبی، پیمان عاشقان، وحید سلیمانی و پویان رعنایی اشاره کرد.
فیلم سینمایی دلبری در سال ۱۳۹۴ به کارگردانی جلال دهقانی ساخته شده است. موسیقی متن این اثر توسط فرید سعادتمند ساخته شده است. پیانو نقشی محوری در روایت موسیقایی فیلم دارد و ساز سنتور نیز برای کمک به ایرانیزه کردن فضا به کار گرفته شده است. فضای کلی آلبوم دلبری را میتوان آرامش بخش و غمگین دانست.
آلبوم موسیقی «لیپار» بازخوانی آثار استاد ملا کمالان است که به همت مرکز موسیقی حوزه هنری تولید شده است. استاد «کمال خان هوت» معروف به ملا کمالان از اسطورههای موسیقی بخش مکُران بلوچستان است.«لیپار» روایت داستان (هانی و شئ مرید) افسانه بلوچی بوده و در هفت پرده داستان تنظیم شده است.
آلبوم آسوده خاطر اثری است با صدای مهدی نظری. حسین زندی تنظیم کننده قطعات این مجموعه بوده است البته یکی از کارها توسط محمد نصرتی تنظیم شده. مهدی نظری را در نقش آهنگساز نیز مشاهده میکنیم البته یک قطعه از مرحوم پرویز یاحقی و یک قطعه از مرحوم منوچهر لشگری نیز باز تنظیم شدهاند. آلبوم پیش رو در حال و هوای ارکستر گلهایی و ملی تهیه شده البته در بعضی قسمتها با تغییراتی به سمت موسیقی پاپ نیز میرود. آسوده خاطر برای آسودن خاطر است و علاقهمندان موسیقی ایرانی از آن لذت خوانده برد.
«قاسم رحیم زاده» دارای مدرک کارشناسیارشد موسیقی است و از نوازندگان جوان و توانمند تار می باشد. در آلبوم «آواز رود» قطعات و نواختههایی در دو آواز ابوعطا و افشاری میشنویم. تاثیر نوازندگی «غلامحسین بیگجه خانی» و مکتب تبریز در ساز رحیمزاده مشهود و بارز است. ضمن اینکه در پایان بخش دشتی رنگی از بیگجهخانی نیز اجرا شده است. همنوازی متین و متبحرانه کامبیز گنجهای را نیز میتوان از نکات مثبت این آلبوم دانست.
«قاسم رحیم زاده» نوازنده توانای تار را میتوان از نوازندههای مطرح حال حاضر در مکتب تبریز دانست. در آلبوم «آی بنیظ» قطعاتی از موسیقی کلاسیک و فولکلور آذری را با همراهی ناقاره «وحید اسدالهی» و تنبک «کامبیز گنجهای» اجرا کرده است. مضرابهای قاطع، چابکی و سرعت جملات و قطعات ضربی متنوع از ویژگیهای مکتب تبریز است که در ساز رحیمزاده به خوبی مشاهده میشود.
آلبوم افسانه روزگار اثر جدید سالار عقیلی است. سالار عقیلی اخیرا آلبومهای پیدای پنهان و لبریز را منتشر کرده بود. آلبوم حاضر شامل هیجده قطعه است و اشعاری از شاعران کهن و معاصر از جمله سعدی، عطار نیشابوری، خیام، فریدون مشیری و حسین گل گلاب را در بر دارد. در این آلبوم تکنوازی سهتار را مسعود شعاری به عهده داشته است. از دیگر نوازندگان اثر که در قالب گروه «همساز» و به سرپرستی مسعود شعاری در این اثر همکاری داشتهاند میتوان به مسعود حبیبی، هومان رومی، وصال عربزاده و فرزام اعتمادی اشاره کرد.
آلبوم «این نیز بگذرد» اثری است به آهنگسازی «حسین پرنیا». این هنرمند کارهای ماندگاری همچون «گل پونهها» را در کارنامه خود دارد. آواز این اثر توسط «فاضل جمشیدی» خوانده شده است. این خواننده شناخته شده موسیقی سنتی بعد از مدتی نسبتا طولانی به دنیای موسیقی بازگشته است. «این نیز بگذرد» بسیار با احساس خوانده شده، در مایه اصفهان میباشد و نوازندگانی همچون «آرش فرهنگفر»، «صائب کاکاوند»، «بهمن فریادرس»، «میلاد مرادی» و«پژمان پرنیا» در آن حضور داشتهاند.
آلبوم پروانههای پیراهنش اثری است با خوانندگی و آهنگسازی و ترانهسرایی اهورا ایمان. او پیش از این قطعاتی از این آلبوم را به صورت تکآهنگ منتشر کرده بود. این مجموعه شامل ده آهنگ باکلام در سبک پاپ است. از نوازندگان این اثر میتوان به هومن نامداری، مسعود همایونی، احسان نیزن، بهزاد رواقی، میثم مروستی، فیروز ویسانلو، پدرام فریوسفی و آتنا اشتیاقی اشاره کرد.
حسین نظری هنرمندی است خودساخته و شاید کمتر کسی را بتوان در جنوب کشور به این درجه از محبوبیت پیدا کرد. حسین نظری از شهر کهنوج است. موقعیت جغرافیایی کهنوج، فرهنگ خاصی را برای این شهر پدید آورده است. فرهنگ و موسیقی کهنوج با کرمان بزرگ، هرمزگان و بلوچستان اشتراکات زیادی دارد. حسین نظری نوازنده سرود(قیچک به گویش منطقه) است و این ساز را به کمال مینوازد. صدایی گرم و صمیمی دارد و تسلط بینظیرش بر موسیقی منطقه از او یک دائرهالمعارف زنده ساخته است. همکاری هنرمند خوب سازهای کوبهای به ویژه دف، عماد توحیدی بر زیبایی این آلبوم افزوده است.
در این آلبوم انتخاب آثار، صدادهی ارکستر و تنظیم آثار با نگاه به فرم موسیقی گذشتگان انجام شده تا رنگ و بوی موسیقی قدیم برای شنوندگان فرهیخته تداعی شود. آوازهای این اثر به پاسداشت شیوه آوازی استاد ادیب خوانساری و سالها تلاش ایشان در رادیو ملی و خلق آوازهای ماندگار، طراحی شده و توسط پوریا اخواص هنرمند پرتلاش عرصه آواز و از شاگردان برجسته استاد شجریان که سابقه هنری درخشانی دارد، اجرا شده است.
آلبوم چقدر ز خویش دورم... اثری به خوانندگی حسین علیشاپور و آهنگسازی احسان عبایی است. علیشاپور که متولد سال ۱۳۵۳ در شیراز می باشد، خواننده و روزنامه نگار موسیقی است و این آلبوم را که شامل هفت قطعه موسیقی میباشد با آهنگسازی و تنظیم احسان عبایی تولید کرده است. در این اثر نوازندگانی همچون محمد فرزینالی نوازنده سنتور، کمانچه، عود و مهدی رنگین کمان نوازنده تنبک شرکت داشتهاند. این آلبوم که توسط مرکز موسیقی حوزه هنری منتشر شده است را باید در سبک کلاسیک ایرانی دانست که با آواز ایرانی و گروه نوازی و قطعات دستگاهی اجرا شده است. نام قطعات این آلبوم: فروغ ، تکنوازی تار ، چهار مضراب و آواز ، عود و آواز ، ضربی شکسته ، تار و آواز ، نغمه ساربان حجاز است.
اولین آلبوم رسمی «حجت دهباشی» با نام «حتی به روزگاران» منتشر شده است . این آلبوم توسط «سلمان هاشمی» آهنگسازی و تنظیم شده و سبک این آلبوم تلفیقی است. عناصر ایرانی و فلامنکو در این اثر نقش پررنگتری دارند. اشعار آن بیشتر مضامین عرفانی دارند و از «مولانا»، «محمدرضا شفیعی کدکنی»، «فریدون مشیری» و «محمد قهرمان» انتخاب شدهاند. «سرو خرامان» یکی از زیباترین آهنگهای موسیقی خراسان است که در این اثر به زیبایی بازخوانی شده است.
«حکایت» آلبومی است با صدای «فرهاد برنجان». آهنگساز، تنظیمکننده و نوازندگی کیبورد نیز در تمام قطعات با این هنرمند بوده است. سبک موسیقی آلبوم پاپ است اما شاهد استفاده از اشعار عرفانی ادبیات کلاسیک فارسی در این اثر هستیم. نوازندگان آن «داوود ورزیده»، «جابر اطاعتی»، «علیرضا دانایی» و «فرهاد برنجان» بودهاند. اشعار این آلبوم از «حافظ شیرازی»، «مولانا» و «خیام» انتخاب شدهاند. «مجید رضا زاده» نیز صدابرداری، میکس و مسترینگ آلبوم را انجام داده است.
آلبوم «خشتهای اصالت» اثری است از «حسن پرنیا». این آلبوم در سبک موسیقی کلاسیک ایرانی و شامل پانزده قطعه است. کار تولید این آلبوم حدود یک سال و نیم طول کشیده است. حسن پرنیا می گوید «خشتهای اصالت دارای پانزده قطعه بیکلام است که نه قطعه آن در دستگاه همایون و شش قطعه آن در دستگاه راست پنجگاه ساخته شده است. این اثر اولین مجموعهای است که با سازهای ایرانی به آثار تاریخی کشورمان میپردازد و در آن به بناهای تاریخی بعنوان نمادهای فرهنگی توجه شده است.» از نوازندگان اثر میتوان به حسن ناهید، جمال جهانشاد، سیامک نعمتناصر، سیامک رئوفی و محمود فرهمند اشاره کرد.
آلبوم موسیقی «خط پا» به سبک پاپ با آهنگ سازی و صدای «رضا آریایی» است. «رضا آریایی» درباره این اثر موسیقیایی می گوید: " «خط پا»( لِی لِی) فریادیست عاشقانه از گریزهای معشوق در منزل های مختلف عشق که می خواهد متعهدانه و پاک از تجلی به متجلی صعود کند و چه سقوط هایی در راه بود و نمی دانست دل..." «حسین سالاری مقدم»، «اتابک سهیلی» و «نیکان ابراهیمی» تنظیم این آلبوم را به عهده دارند. «محمد علی بهمنی»، «اهوار ایمان»، «رضا آریایی»، «بنیامین سربندی»، «فریماه حسینی»، «محمد ابراهیم لگزیان» و «سامیه سلیمی» ترانه های نه قطعه ی این اثر را سروده اند. همچنین «پیام طونی»، «علی جعفری پویان»، «مسعود نوروزی»، «کریم قربانی»، «شروین مهاجر»، «حسین میرزایی»، «هومن نامداری»، «ناصر رحیمی»، «حسین فراهانی»، «فیروز ویسانلو»، «مسعود همایونی» و «اتابک سهیلی» در این کار به نوازندگی پرداخته اند.
در تربت جام، کمابیش، همه میدانستند و میگفتند که نوای عرفان را میباید از نای و آوای نور محمد درپور شنید.
خوانندگان، همه، آوازهای سرحدّی، جمشیدی، هزارگی و الله مدد را میخواندند؛ لیک نفَس «دُرپور»، گرمی دیگر داشت. زیرا باورِ او، باوری دیگر بود.
باوری در تار و پودِ جان درتافته و پرنیانی از ایمان و هنر دربافته...
به همین روی، گویی لبیکِ شیخ احمد جام و شیخ عبدالقادر گیلانی را در جان خویش میشنید، آنک که از او میخواند و کراماتِ عجیب و غریبش را یاد میکرد...
آلبوم «دردانه» شش داستان عرفانی است به نقل از پیرمردی که دریای عشق بود. این داستانها به سیاق خراسان به آواز و دوتار استاد مزین شده است.
«دوراهی» اثری است به خوانندگی «محمود آذش». حضور چهار آهنگساز و پنج تنظیم کننده که نام «محمدرضا چراغعلی» و «محمود آذش» در میان آنها دیده می شود؛ تنوع خوبی در فضای کارها ایجاد کرده است. از طرفی شیوه خوانندگی آذش که پاپ کلاسیک محسوب میشود انسجام آن را حفظ کرده است. آلبوم «دوراهی» هشت قطعه دارد و میتوانید فضاهای آرام، پرانرژی و رمانتیک را در آهنگهای مختلف آن پیدا کنید.
این آلبوم موسیقایی در حالی از سوی مركز موسیقی حوزه هنری منتشر شده كه پیش از این، كتاب «ردیف موسیقی ایرانی برای عود» توسط مركز موسیقی حوزه هنری و انتشارات سوره مهر چاپ و منتشر شده است.